سرورق

پیش لفظ

مقدمہ

ہست درسینہ ما جلوہ جانانۂ ما

نقاب از روے چون افگند آن شمع محفلہا

ساقیے ما از شراب کہنہ پر کن جام را

نیم شبے ناگہ من آن سلطان خوباں را

بنازم چشم آن عزلت نشین را

ہم شرح کمال تو نگنجد بہ گمانہا

درپئے آزاد ماہرگرز بناشد یار ما

جلوہ آن شوخ بے پروائے ما

ذرہ ذرہ شد منور چوں کشید از رخ نقاب

اے شرف خواہی اگر وصل حبیب

وادی چرا بقامت زیبائش روئے خوب

دیہیم خسروی برما نعل استراست

اور دیدہ تا خیال جمالت مصور است

جمال پیکرش سر الٰہی است

تجلیہائے وحدت بیشمار است

من کہ باشم از بہار جلوہ دلدار مست

دلم از جلوہ اش در اضطراب است

یاد آمدہ ایں قامت زیبا کہ تراست

مائیم وچشم وقف رہ انتظار دوست

گر عشق حقیقی است وگر عشق مجازی است

مرا اندر گرہ گر نقد دین است

والضحیٰ شرح نور طلعت اوست

منزل عشق بس خطرناک است

الغیاث اے مرشد جان الغیاث

ما طبیب عشق داریم احتیاج

بچشم عاشقان غیر از خدا ہیچ

چون موذن زند صلائے صلاح

گرچہ جولان گاہ در آغاز عشق آمد فراخ

ز عشق روئے نتابم اگر سرم بردد

زہے حسنے کے روئے یار دارد

گمان بردم زعشق تو جان نیارم برد

تن غم اور افدا سر مے کند

زعکس روئے تو جانے در آدم آوردند

ہزار سجدہ کہ یاران بصورت تو برند

جمالش را نقابے برنتابد

نہ مثل قامتت سروے بہ بستان جانفزا خیزو

پر تو اگر جمال تو بر خاک افگند

چون محرمان حریم تو راز ہا دانند

جمال منظر اور روح پاک آدم شد

اے آنکہ جلوہ گاہت جوش بہار دارد

بوسہ لعل لبت اے دلربا باشد لذیذ

خویشتن کردم فرامش تا بدیدم روئے یار

ہم از جمال تو برخاست شعلہ شعلہ طور

اندر جہاں ہر کس بود محو تماشائے دگر

یک تو پردہ بر افگن زروئے پر تنویر

گر حذر مے کردمے از عشقت اے سلطان پسر

جوپائے شوق نداری براہ دوست متاز

در لابہ ام گزشت بہ پیشت شب دراز

مستم ز بادہ است ہنوز

شیخ در عشق الٰہی وجد مے کن یک نفس

آمد اندر گوشم آواز سروش

ہر کہ بردے باشدت الطاف خاص

زکوئے تو نتوانم کہ من کنم اعراض

بو الہوس باشد اسیر خال وخط

زاہدا از جام مئے پرہیز کاران راچہ حظ

چوں فتد برجان من از جلوہ جنت شعاع

میفروزم ہر شب از یاد رخ جاناں چراغ

ساقی گرفت جام مئے لالہ گوں بکف

روئے تو سوزد مرا از آتش پنہان عشق

فدائے روئے تو ارضین و افلاک

آمدیم از صحبت اینان بتنگ

نہان بوئے تو شد در غنچہ وگل

اے آنکھ فرقت زلعمرک بودا کلیل

اے از طراوت لب تو تاز گئی مل

تشنہ عشقم جگر مے سوزدم

مئے صافی وشاہد در کنارم

جمالت بود اندر روئے آدم

پردہ بردار کہ ماروئے چو مہرت نکریم

روز باخوش پسران نرد وفا مے بازم

اگر رندم اگر من بت پرستم

سم محو جمال او نمیدانم کجا رفتم

غیرت از چشم برم روئے تو دیدن ندہم

دیدہ روئے تو رفتہ از ہوشیم

ما بعشق تو ناتواں شدہ ایم

چونکہ اندر سجدہ پیش خم ابروئے تو ایم

عاشقا خیز گام در رہ زن

دانی کہ چست دنیا دل از خدا بریدن

رخت از زاہد و واعظ بپوشان

تو گر بے ہمسری درمہ جبینان

اے ثنایت رحمۃ اللعالمین

از بشر تا بملائک ہم دیوانہ تو

ہے زنم فاش در تصور او

ہمے زد دوش مطرب این ترانہ

شدم مست خراباتی ز جامے

گر عشق بنو دے غم عشق نبودے

بری جان بیگناہاں را نشاید ایں سرافرازی

چنان رخ کان پسر دارد ندارد ہیچ روحانی

صد جان ببازم در غمت ہر گز نیارم داودری

مثنوی گل وبلبل

مرحبا اے بلبل باغ کہن

غرق بودی در محیط ذات پاک

ہم جو آئینہ نما عکس نگار

امر ربم روح کردہ نام ما

گربفاقہ جان بر آید از قفس

خلق گردد رام او با دلبری

چوں شوی استادہ از بہر نماز

چند باشی از مکان خود جدا

نفس کافر کیش داری در کمین

چند مغروری تو بر اصل ونسب

ایں سخن در گوش داری اے جوان

زشت روی او چو آید در نظر

پادشاہان را ببیں کز بہر مال

چشم شہوت چوں کشاید آن لعین

دست را کوتاہ آرد از ہوس

ہوش در دم دار ای مرد خدا

چوں الفت در الام میگردد نہاں

عاشق دیوانہ و سر گشتہ ایم

یار را می بین تو ہر آئینہ

ہر زماں گوئی کہ من توبہ کنم

حکایت عارف صاحب کمال

مرحبا اے پرانے باغ کی بلبل

مثنوی بلبل وگل (ترجمہ)

تو خدا کی ذات کے سمندر میں غرق تھی

آئینے کی طرح محبوب کا عکس دکھا

میرے رب کے امر نے ہمارا نام روح رکھا

اگر فاقے کی وجہ جان جسم کے پنجرے سے نکل جائے

لوگ اس کی دلبری کے باعث اس کے مطیع ہو جاتے ہیں

جب تو نماز کے لئے کھڑا ہوتا ہے

تو کب تک اپنے مکان سے جدا رہے گا

کافر مذہب نفس تیری گھات میں ہے

تو اپنے آپ کو بایزید جیسا قرار دیتا ہے

اے جوان یہ بات کان میں ڈال لے

جب اس کی بدصورتی تجھے نظر آئے گی

بادشاہوں کو دیکھ کر وہ مال کے لئے

جب وہ ملعون (نفس) شہوت (خواہشات) کی آنکھ کھولتا ہے

ہاتھ کو ہوس سے کوتاہ کرے

اے مرد خدا ہر دم ہوشیار رہ

جس طرح الف لام میں چھپ جاتا ہے

ہم دیوانے عاشق اور سرگشتہ ہیں

یار کو تو ہر آئینے میں دیکھتا رہ

ایک صاحب کمال عارف کی حکایت