سرورق

دل من پیر تعلیم است ومن طفل زباندانش

ہر صبح سرز گلشن سو دابر آورم

ایضا فی النعت النبی

شب رواں چوں رخ صبح آینہ سیما بنیند

نثار اشک من ہر شب شکر ریزست پنہانے

قصیدہ

در پردۂ دل آمد دامن کشان خیالش

فی مدح سلطان الاعظم جلال الدین اختسان حین درع خدمۃ السلطان

خورشید کسری تاج بین ایوان نو پرداختہ

کوئے عشق آمد شد ومابرنتابد بیش ازین

درمدح خاقان الاعظم ابو المظفر جلال الدین شروانشاہ اختسان گوید

بردار زلفش از رخ تاجان تازہ بنیے

پیش کہ صبح بردرد شقہ چتر عنبری

فی مدح فخر الدین منو چہروخاقان الاعظم اختسان بصنعت ذی المطالع گوید

ماہ بماہ میکند شاہ فلک کد یورے

جام طرب کش کہ صبح کام بر آمد

قصیدہ در مدح ملک الاعظم اختسان شاہ

صبح خیزاں بیں قیادت در جہاں انگیختہ

ماہ نودیدی حمائل زاسماں انگیختہ

اے توئی کز غمزہ غو غادر جہاں انگیختہ

ایں قصیدۂ بدیہہ در مدح شروان منوچہر وصفت صیدگاہ وبند خاقانی

از سر زلف تو بوی سر بہر آمدبما

فی مدح خاقان الاکبر غیاث الدین بن محمود بن ملک شاہ گوید

مافتنہ بر تو ایم و توفتنہ بر آئسینہ

قحط وفاست درنبہ آخرالزماں

نعت حضرت رسالت پناہ ﷺ فی شکایت وفاء زمان گوید

ہر صبح پاے صبر بد امن در آورم

جوش صورت بروکن درصفت مرداں ورا

کار من بالا نمیگیر ودرین شیب بلا

زد نفس سر بہر صبح ملمع نقاب

رخش بہرا بتاخت بر سر صفر آفتاب

شب رواں از صبح صادق کعبۂ جاں دیدہ اند

تاخیال کعبہ نقش دیدۂ جان دیدہ اند

دست موقف رالباس از جوہر جان دیدہ اند

ایں قصیدہ در مدح کعبہ گوید ومخلص سید المرسلین محمد ﷺ تخت روضہ رسول

مقصد اینجاست نداے طلب اینجا شنوند

صبح خیزاں میں بصدر کعبہ مہماں آمدہ

ایں قصیدہ علیہ راتحفۃ الحرمین وتفاحتہ الثقلین خوانند پیش حضرت علیا کعبہ

الوداع اے کعبہ کا نیک وقت ہجراں اندہ

صبح دم چوں گلہ بنددآہ دود آساے من

ایں قصیدہ در زنداں درشکایت وشدائد ونعت محمد ﷺ گفتہ

در مدح ملک انور راے مختار گوید

دل صید زلف اوست نجوں درنکو ترست

دوش چو سلطان چرخ تاخت بمغرب عنان

ایضا در صفت و مدح ملک انور راصاحب مجد وعلا مختار نیکو کردار بزبان قلم دادہ

در مدح مجد الدین خلیل بطریق صلہ آن قطعۂ حشم بمدح شاہ اختسان گوید

الصبوح اے دل کہ جان خواہم فشاند

ترجیع بند در مدح سلطان الاعظم جلال الدنیا والدین شروان نور اللہ مرقدہ

جو بجوراازجہاں بنمود صبح

صبح خیزاں وام جاں در خواستند

راز مستان نہاں بیرون فتاد

پند آن پیر مغاں یاد آورید

کوس رادیدی فغاں برخاستہ

آن زلفست آنچناں آویختہ

نامرادی رابجان بربستہ ام

گر جہاں شاہ جہاں میخواندش

دست وشمشیرش چناں بینی بہم

رمحش از طوفاں نشاں خواہد نمود

زیر کان کا سرار جان دانستہ اند

شاہ مشرق کا مران ملک باد

خوش خوش بروے ساقیان لب گشت خنداں صبح را

ترک سلاحی پیش خوان تا حور برنوان آمدت

مجلس پری خانہ شمر بزم سلیمان بین درد

شرطی کز اول واشتی باعشق خوباں تازہ کن

تابرکنار دجلہ دوش آن آفت جان دیدہ ام

نی نی زخوبان فارغم در کار ایشان نیستم

گردوں علم برخوانمش انجم سپہ ران بینمش

اسید عدلش ملک راچوں عقل در جان پردرد

شاہ اولیں مہدیست خود ثانی سلیماں بادہم

برکوس نواے نوبردار بصبح اندر

نور از افق جامت دیدار نمود آنک

چوں صبح دم ازریحان گلزار پدید آید

می جام بلو رین راویدار ہمی پوشد

دل عاشق خاص آمد زاغیار نید بشید

عیارۂ آفاق ست ایں یار کہ من دارم

شاہی کہ خلایق رایتمارکشد عدلش

اے تازہ باعلامت آثار جہاندارے

فہرست مکارم بادا اخبار تو عالم را

در مدح سلطان مظفر الدین قزل ارسلان طال عمرہ گوید

لاف ازدم عاشقاں زند صبح

صبح آتش ازنہاں بر آورد

ساغر گہر ازدہاں فردریخت

تخت گہر آسماں برانداخت

راز زمیں وآسماں برافگند

مجلس بدوگلستاں بر افروز

یک اہل دل ازجہاں ندیدم

از عشوۂ آسماں مرا بس

اے دل بنواے جان چہ باشے

عرش گرہ کمان کشاید

بی حکم تو آسماں نجنبد

سندان بسنان چناں شگافد

چتر ظفرت نہاں بینام

در مدح امام الشارع وصدر الدین ابو الفاخر رحمہ اللہ علیہ گوید

آن نہ رویست آنکہ آشوب جہا نست آنچناں

یارب اندر چشم خویز ترش چہ خوابست آنہمہ

سرکشان ازعشق تو درخاک وخوں دامن کشند

دیدہ خوں افشاں ولب آتش نشانست زاغمت

ترکتاز غمزۂ تو غارت ازجان در گرفت

خاک پایت دید ہاراروشنائی میدہد

حکم صد سالہ توان دیدن زیک تقویم او

کلک اوقصر مکارم می طراز دہر زماں

در مدح ملک انور مختار الدین وزیر فرہ گوید

دوستی کو تابجان در بستمے

یوسف ولہا پدیدار آمدہ است

پیش درگاہش میاں بست آسماں

روشناس زان حکم کاول کردہ اند

کلک اور خسار ملک آراے باد

سر چو آہ عاشقاں بر کرد صبح

جام چون گل عطر جان آمیختہ

شاہد روز از نہاں آمد برون

تیغ خورشید ازجہاں پوشیدہ اند

ساقیا دریا کشان آخر کجاست

خیل دی ماہی نہاں کرد آفتاب

عدلش ارمہدی نشان برخاستے

حیدر آتش سنان آمد برزم

لشکر غرمش جہاں خواہد کشاد

شاہ اسکندر مکان بادازظفر

بکوی عاشقی شرط مست راہ عقل نارفتن

ترجیع بند شروع در نعت رسالت پناہ ﷺ در آخر مدح امام نصر الدین شاہ گوید

دلا ازجان وجاں تاکی یکی جو یاے جاناں شو

اگر پاے طلب داری قدم ورنہ کہ راہ نیک

شہنشاہی کہ درع شرع ہم بالاے او آمد

مبارک حضرتا ایام در ظل تو آساید

ابو اسحاق ابراہیم کا ندر جنب انعامش

در مدح خاقان اعظم جلال الدین شاہ اختسان گوید

جام زمی دو قلہ کن خاس براے صبح دم

رطل کشان صبح رانزل ونوای تازہ بین

بررہ قول کاسہ گر کوس نوای نوزند

جام وتنورہ بین بہم باغ وسرای زند گے

اے بہزار جان دلم مست وفاے رویتو

اہل نماند برزمیں اینت بلاے آسمان

نیست بپاے چوں منی راہ ہواے چون توئے

تاجوری جہاں چوجم تخت خداے مملکت

چون شہ پیل تن کشد تیغ براے معرکہ

عرش نگر بجاے تخت آمدہ پاے شاہ را

باد مثال شاہ را حکم قضاے ایزدی

خندۂ سر بہرزد دم صبح

در مدح شاہ جلال الدین مظفر الدین والدنیا شاہ اختسان

برقع صبح چوں بر اندازند

ساقیا توبہ راقلم در کش

ترک من کافتاب ہندوی تست

لعلت ازخندہ کان ہمی ریزد

زخم ہجرت میان جاں بگست

جو بجو جور دلستاں برگیر

جوش سرکشی زسر برگش

دل بگرد زمانہ مے نرسد

روضۂ آتشیں پلارک تست

عدل اوزہرۂ ستم بشگافت

چوں تو گردوں سریرنتوان یافت

در کمال تو چشم بد مرساد

در مدح سلطان اعظم جلال الدین والدنیا ابوالمظفر شروان شاہ اختسان گوید

برقع زر نگار بندد صبح

مرغ خوش میزند نواے صبوح

عاشقان جانفشاں کنند ہمہ

خاصگان جہدآن کنید امروز

داد عمر از زمانہ بستانیم

ناامیدان غصہ خور مائیم

عشقت آتش زجان برانگیزد

آفتاب ازوبال جست آخر

عرشیان شایۂ خقش دانند

شاہ انجم غلام اوزیبد

گرنہ در یاست گو ہر تغیش

وصف خلقش بجان در آویزد

نقش تجتش بر آسمان بستند

ازحقش ظل حق خطاب رساد

چوکشت عافیتم خوشہ در گلوآورد

در نعت نبیﷺ صاحب صدق وسدا د درحکمۃ وموعظت ۔۔۔۔

سریر فقر تراسرکشد بتاج رضا

اے پنج توبہ کوفتہ دردار ملک لا

طفلی ہنوز بستہ بگہوارۂ فنا

ازنکو ہش حال خویش ومذمت نفس وحساد گوید

ضمان دار سلامت شددل من

راحت ازراہ دل چناں برخاست

غصہ بر ہردلی کہ کارکند

ہرزمان زین سبز گلشن رخت بیرون بیرم

دربیان خلل خویش ومذمت نفس ونکوہش حساد گوید

من کیم باری کہ گویم زافرنیش برترم

ہیں کز جہاں علامت انصاف شد نہان

قلم بخت من شکستہ سرست

فی الغرلت والحکمۃ والفقر گوید

حضرت سر معلا دیدہ ام

در مدح شاہ وبانوی عصمت پناہ میگوید

دل روی مرا دازان ندیدست

ایضا در مدح شاہ اختسان

اے پردۂ معظم بانوی روزگار

ایضا در صفت بانوی سلطان

دین پردہ کا سماں جلال آستاں اوست

ہمدریں معنی و ہمدریں وزن میگوید

مراز ہاتف ہمت رسد بگوش خطاب

در مدح صاحب حق و یقین اوعلی وادنی ازقران وقرین نظام الملک وزیر رضی الدین گوید

صبح زمشرق چوکر دبیرق ہوا شکار

در توصیف ومدح شاہ خلایق پناہ خود گوید

بہر صبوح از درم مست در آمدنگار

ہم در توصیف و مدغ وزیر اعظم گوید

کرد خزاں تاختن برصف خیل بہار

اے نائب عیسی از دو مرجان

در مدح اجلۂ غضلاے کرام دین مبین عبد الغفار موفق الدین گوید

اکنون کہ کشاد گل گریبان

یعوقب دلم ندیم احزاں

فلک کجر وترست ازخط ترسا

در مدح فقر گوید مشتملیر شرح شکایت قید وحبس وافتر وحقیقی کردن مخلص

در مدح ناصر الدین صاحب تاج ونگیں زیبایش عزوتمکیں گویا

درپن دامگاہ ارچہ ہمدم ارم

نام زد حسن توشد آسماں

ایضا در مدح شاہ اخمشاد گوید

ایضا در مدح شاہ موصوف بہمیں وزن وبحر

ازہمہ عالم شدہ ام برکران

شاعر ساجر منم اندر جہاں

بطریق تفاخر خود ناراستی زمانہ وکم بودن مردمان یگانہ گوید

دریں منزل اہل وفاے نیانے

عاقبت رانشان نمی یا بم

نیست اقلیم سخن را بہتر ازمن بادشا

غصہ بند ونفس افغاں چکنم

دربیان شکایت انباے زمان و زمانہ

زین پیش آبروی نہ ریزم براے نان

سنت عشاق چسیت برگ عدم ساختن

ناگزران دل ست نوبت غم داشتن

الہ فی الغرلۃ والقناعۃ الفقر والحکمۃ

در ساحت زمانہ زراحت نشان مخواہ

ایضا فی الحکمۃ والشکایت الدہر وریاست الحال

بفلک لقمہ درند وختہ اند

کژ خاطرا ن کہ عین خطا شد خطاب شان

ایضا فی معائنۃ الاخوان وشکایت الاقران

مشت خسیس ریزہ کہ اہل سخن نسیند

مارادلیست زلہ خور خوان صبحگاہ

قصیدہ فی الاشباہ والریاستہ الحال

قصیدہ در صفت خاک شریف کند کہ از سر بالین رسول ﷺ

صبح دارم کا فتانی درنہاں آوردہ دم

صبح ازحمایل فلک آہیخت خنجرش

سرحد بادیہ است رواں پاش بر سرش

اینک مواقف عرفات ست بنگرش

من صیدانگہ کعبہ جانہاست منظرش

رخسار صبح رامگر ازبرقع نورش

ایضا قصیدہ نے التزام العنید فی کل بیت

آمد دواسپہ عید وخزاں شد علم برش

عبد ست فتنہ زار ہلال معنبرش

قصیدہ در مدح سلاطین کہ صاحب دیوان علیہ الرحمہ

صبح ہزار عید وجودست جو ہرش

شاہد سر مست من صبح در آمد زخواب

جبہہ زریں نمود طرۂ صبح ازنقاب

فی مدح الملک العام العادل جلال الدین الدنیا وانشا منو چہر گوید والتزام

صبح دمان دوش خضر بردرم آمد شتاب

دوش بروں شدزدلو یوست زریں نقاب

چشمۂ خضر سازلب ازلب جام گوہری

ناگرزان دل توئی کزطرب آشنا ترے

دوش کہ صبح چاک زد صدرۂ چرخ عنبرے

موکب شاہ اختران رفت بکاخ مشترے

در آب گوں قفس بیں طاؤس آتشیں پر

اے کعبۂ جہاں گردوی زمزم رسن در

صحن ارم ندیدی درباغ شاہ نبگر

اے عندلیب جانہا طاؤس بستہ زیور

مہدی صفت شہنشہ امت پناہ داور

نہ مرفداے فرزند ازخون حیض باشد

فی مدح خاقان الاعظم شاہ اختشان منوچہر بصنعت دی المطلع

درکام صبح ازناف شب مشکست عمدی ریختہ

اے تیر باران غمت خون دل ماربختہ

بازازتف زریں صدف شد آب در یاریختہ

صبح خیزاں کاستین برآسماں افشاندہ اند

فی مدح جلال الدین اختسان بن منوچھر بہ صنعت المطالع گوید

کو بتی کز عشق آن یک شہر جان افشاندہ اند

تاغباراز چتر شاہ اختران افشاندہ اند

ایضا فی المدح نصرۃ الدین قزل ارسلان ذی المطالع گوید

صبح خیزاں کزدوعالم خلوت تر ساختند

دوش چوں خورشید رامصرع خاور ساختند

طرہ منشان کز ہلالت عید جان برساختند

مرغ شداندر سماع رقص کنان صبح دم

فی المدح السلاطین والملوک والصدور وانورے را فی مدح شرو انشاہ

اے لب وزلفیں تو مہرۂ و افعی بہم

گر نہ شب ازعین عید ساخت طلسمے بخم

در مدح ملک الملوک سیف الدین موصلی وادای دربند گوید

شہ اختران زان زرافشان نماید

در مدح سلطان زمان جلال الدین عدالت نبیان

می ومشکست کہ باصبح بر آمیختہ

دوش برگر دوں رنگ دگر آمیختہ اند

در مدح خاقان الاعظم فخرالدین منوچہر وصفت ذی المطاع

نطع بگستر دعشق پاے فرد کوب آہاں

اے لب وخالت بہ طوطی وہندوستان

تانفحات ربیع صور دمیدازجہاں

عالم جان خاص تست توبہ فروکوب ہیں

غارت دل میکنی شرط وفا نیست این

ایضا در مدح جلال الدین اختسان بصنعت ذی المطالع

عیدست پیش از صبح دم مژدہ بخمار آمدہ

اے بادل سودائیاں عشق ترا کار آمدہ

مہرست بازرین صدف خرچنگ راہا آمدہ

دورفلک دہ جام را از نور عذرا داشتہ

فی المدح خاقان الاعظم فخرالدین بصنعت ذی المطالع

ای دردل سودائیاں ازغمزہ غوغا داشتہ

این آتشیں کاسہ نگر دولاب مینا داشتہ

بدل درخواص وفامیگر یزم

ایضا باتمکین در مدح شاہ فخرالدین بصنعت ذی المطالع

چوں صبح دم عید کند نافہ کشائی

جان میشکست سازم اگر پیش من آئے

درمدح مظفر الدین ارسلان گوید بصنعت ذی المطالع

صبح چون زلف شب براندازد

دل بسوداے تو سراندازد

در مدح اسعید ان نوشتہ شدہ ودریں قصیدہ دوہزار دینار صلہ یافت

رخسار صبح پردہ بعمدار برافگند

نوروز برقع از رخ زیبا برافگند

چہ سبب سوے خراسان شدنم نگذارند

بخراسان شوم انشاء اللہ

صدری کہ قدرکان شکند گو ہر سخاش

درمدح ملک الردشان شمس الدین محمود بن علی گوید

در مدح شمس الدین شاہ بصنعت ذی المطالع می گوید

سلسلہ ابر گشت زلف زرہ سان او

عشق نہیں گوہر یست گوہردل کان او

لشکر غم ران کشاد آمددرواں او

دہر سیہ کاسہ ایست ماہمہ مہمان او

در مواعظ ومدح بعض ملوک وامرا

الصبوح الصبوح کا مدکا

دید باناں ایں کبود حصار

نج نج ای بخت خہ خہ ای دلدار

مگر بساحت گیتی نماید بوی وفا

امام افضل الدین درجواب او ایں قصائد فرستاد

الامان اے دل کہ وحشت رحمت آردا لامان

صفتی ست حسن اور اکہ بوہم درنیاید

صبح ست کمانکش اختران را

ای رای تو صیقل اخترانرا

درمدح صدر جہاں شیخ الشیوخ اسلام ناصرالدین ابراہیم گوید

عشق بیفشر دپابرنمط کبریا

اے صفت زلف تو غارت ایمان ما

نافہ آہوشدہ ناف زمیں ازصبا

داد مراروزگار مالش دست جفا

ازان قبل کہ سر عالم بقا دارم

بطریق پند ومواعظ بہ نفس خود گوید

ملک الکلام خاقانی ایں قصیدہ را در جواب اوفرستاد

گنج فضائل افضل شادی شناش

تمہید در توصیف ہمقران وہم شکایت زمان وعدم تاسف بران

ہاں اے دل عبرت ہیں ازدیدہ نظر کرہاں

ہر صبح کہ نوجہاں بہ بینم

در مدح اتابک الاعظم مظفرالدین قزل ارسلان گوید

ہیں کہ مبیدان حسن رخش در افگند یار

خامۂ مانی ست طبع چہرہ کشای بہار

نکہت حور است باصفاے صفاہاں

درمعذرت ورفع تہمت خویشتن ازشہر صفا ہان بسوی انباے زمان نوشتہ

در مدح ووصف بہاء الدین محمد گوید ذی المطالع

طفلی وطفیل تست آدم

با آنکہ بموی مانم از غم

اے شحنۂ شش جہات عالم

بانوی تاجدار مراطوق دارکرد

رہ روم مقصد امکان نجرا سان مابم

در دح خراسان ومقصد یافتن حسب خاطر وموافق جان ناتواں

روزم فرشد از غم ہم غم خوری ندارم

اے باغ جان کہ بہ زیست نو بری ندارم

زعدل شاہ کہ زد پنج نوبہ در آفاق

اے دل زدام گلخن تن در گز شتنی ست

در بند چار آخر سنگین چہ ماندہ

اے خاصگان خروش سحر گہ بر آورید

کو آن سپ کشیدن وتوران شکشتنش

شاہا سریر وتاج کیان حون گزاشتے

نارو شنا چراغ ہنر کز تو بازماند

اے روز رفتگان جگر شب فرودرید

گیتی زدست نوحہ بپاے اندرآمدہ

اے گوہر ازصفاے تو دریا گریستہ

دورنہ چرخ ناز مودہ ہنوز

روز فریاد نیست دم مزنید

اے بصورت ندیم خاک شدہ

بس سفالین لب وخاکین رخ وسنگین جانم

در صفت شراب خام وگلیں جام وبیان حسب المرام

چون رایت صبح شد درافشاں

اے درعجم سلالہ اصل کیان شدہ

آن مصر مملکت کہ تو دیدی خراب شد

آن پیر ماکہ خضر بقائیست خضر نام

در مدح مرشد رہنما می گوید

تادور محنت دریں تنگناے خاک

در ماتم محمد یحیٰگوید ودریں اندوہ والم بنہایت تفکر وغم

اے قبلۂ جان کجات جو یم

خرمی در جو ہر عالم نخواہی یافتن

گرفقدر شورش دل چشم من بگریستی

راہ نفسم بستہ شداز آہ جگر تاب

جان سگ دارم بسختی ورنہ سگ جان بودمے

برسرشہ رہ عجزیم کمر بربندیم

دارم آن درد کہ عیسیش بسرمی نرسد

مشکل حال چناں نیست کہ سربار کنم

پاے تابوت تو چوں تیغ بزردرگیرم

در فراق توازین سوختہ تر باد پدر

ہمدرین وزن گوید بطریق مرثیہ

دل نوازی من بیمار شمائد ہمہ

سہ تابوت مراباز کشائید ہمہ

صبح گاہی سر خوناب جگر بکشائید

بیان حوادث انگیزی درینخانہ بی بقا ومبتلا بودن بمکارۂ جاں فرسا

اے نہان داشتگان موی زسر بکشائید

حاصل عمر چہ دارید خبر باز دہید

بیان حالت بیماری فرزند جگر بند خود دردمندی وغمناکی کند

کود کی کاندہ گسارم بودوبس

بیذقی مدح شاہ میگوید

دل زراحت نشان نخواہد داد

بی باغ رخت جہان مینام

بس وفا پر دردہ یاری داشتم

سرچہ سنجد کہ ہوش می بشود

ازہمہ عالم کران خواہم گزید

اے درحرمت نشان کعبہ

چشم بردیدۂ اہل منہید

نہ زدولت نظری خواہم داشت

آن مہ نوبیں کہ آفتاب برآورد

صبح چوکام قنینہ خندہ بر آبرورد

ازدوعالم دامن جان در کشم ہر صبحدم

آوازۂ رحیل شنیدم بصبح گاہ

صبح چون جیب آسمان بکشاد

آن دم کہ صبح بنیش من مال درکشاد

کو صبح کہ بارشب کشیدم

انصاف در جبلت عالم نیا مدہ است

بوی وفاز گلبن عالم نیافت کس

از دہر غدر پیشہ وفاے نیافتم

ای دروچرخ کاربسامان نیافتم

روی گریزنیست کہ گردن وکمان کش است

بابخت در عتابم باروزگار ہم

درسایۂ شب شکست روزم

بیان ترگی بخت نافرجام وکم زری گرفتن طالع مہر فام

در سینہ نفس چنان شکستم

روی درکش زدہر دشمن روے

زان بخششی کہ بردوعالم شد

زین تنگناے وحشت گربازرستمے

تاجہانست ازجہان اہل وفائے برنخاست

در جہان کس نیست تو اندوہ جان کس مخور

غم بنسیاد آب وگل چہ خورے

عافیت کس نشان دہدندھد

روز عمر درشب افتاد ست باز

زہرست مرا غذاے ہر روزہ

ازازل دگر گونی عالم دیددن دوم بخود ماندن ور ضا بخدا گزیدن

کارگیتی رانوای ماندہ نیست

اہل برروی زمین جستیم نیست

دیدہ ازکارجہان در بستہ

درین عہد از وفا بوی نماندست

زخاک پاشی در دست خون فروماندیم

روز دانش بہ ازین بایستے

راز دار مراز دست مدہ

دلارازت برون نتوان نہاد

دل ازگیتی وفا جوئی ندارد

زباغ عافیت بوئے ندارم

روز گارم زبیخ وبن برکند

دل جام جام زہر غمان ہر زمان کشد

راز دل من چوروزگار بر افگند

درداکہ دل نماند برونام درد ماند

عارضۂ تازہ بین کہ رخ بمن آورہ

ازتف ایام امان کس نیافت

زاتش اندیشہ جانم سوختہ است

ہرگز بباغ عہد گیاے وفانکرد

زخم زمانہ رادرمرہم پدید نیست

تادل من دل بقناعت نہاد

سر بعدم درنہ یاران طلب

خوے فلک بین کہ چہ ناپاک شد

برون ازجہان تکیہ جاری طلب کن

حصن جان ساز در جہان خلوت

ترا کعبۂ دل در دن تارومار

گر بعیار کسان ازہمہ کم کہتریم

اگر معزی وحافظ بروزگار منندے

چشم خونین ہمہ شب قامت غم پیمایم

شب کہ مثال مہ ذی الحجہ دید

ایام خط فتنہ بفرق جہان کشید

گرازغم خلاصی طلب کردمے

دلہاے ماقرار گہ درد کر دہ اند

گردیدہ یک اہل دیدہ بودے

تاچند بستہ زبان بریدہ چون ناے

اہل بایستی کہ جان افشاندمے

گربدل آزاد بودمی چہ غمستے

بخت بدرنگ من امروزگم است

درجہان ہیچ سینہ بی غم نیست

اے دل بسرموئے آزاد نخواہی شد

امروز جاہ ومال خسان دارند

اے چرخ لاجورد چنینن لوالعجب چرائے

چوں سوفیان صورت اور نیلگوں وطائے

مرا دانۂ دل آتش فتاد ست

خاند اہل رنگی کہ من داشتم

سوختم چون بوی برناید زمن

درکفم نیست انچہ میباید

ازہستی خود کہ خویش دارم

روز عمر آمد پیشین ای دریغ

دل درد زدہ است ازغم زنہار نگہدارش

درد فراق رابد کان طبیب عشق

دیر خبرداشتی کہ یار تو گم شد

ہر غم کہ زآسمان حشر کردست

ای خواجہ حساب عمر برگیر

چشمہ خون زدلم شیفتہ ترکس رانے

دست در افشان چوری تیغ در سان آورد

سفر کعبہ رسانید بہ بغداد مراد

پاکا ملکا قد فلک را

ای شفیع صد ہزارات چوخاقانی بحشر

چو آسمان ورق عہد مقتفی بنوشت

سلاطین نشاناخلیفہ پناہا

عجب آنکہ خون رزی داز زخم تیغت

قطب سپہر صولت یعنی رکاب شاہ

حسرو اخاقانی عذراسخن ہندوی تست

شاہا معظما ملک الشرف خسروا

آفاق زیر خاتم خوار زم شاہی ست

ای جہان داوریکہ دورانرا

اے مفتی فتوی غدرت ندہم

اے تاجدار خسر ومغرب کہ شاہ چرخ

اعظم شہ درتویکی ہست قبلہ

بہشت صدراتادوتل تو درد ریست

صاحبا نوبنوتحیت من

سلام گو کہ رساند بہ پہلوان جہان

اے کہ مردم زتبت خلقت

ابر دستار بحر جودمرا

زہی عقد فرہنگیا نہ مساز

درعجم کیست کو چوطفل عرب

میر کشور کشاے رکن الدین

چون یوسف سپہر چہارم زچاہ دے

یا ایہا العزیز نجوان درسجود شکر

بدار ملک جہان بر مجاہد آئین ست

دوش آن زمان کہ چشمہ زرآب آسمان

گفتم ای دل بہر دربان حلال

رای اقضی القضات اگر خواہد

اقضی القضاۃ عم عبدالعزیز ست

خاقانی رامپرس کزغم

امام ملت چارم کہ آسمان ششم

دی فردوخفتہ بخت سوی اوبراندم

شاکرم از غزلتی کہ فاقہ قصرست

بیک دوزادن آبستنان مادر طبع

دوات من زبرون جدول دردن دریاست

ہمہ کارم زدورآسمانے

دولب خاقانیا زخم فلک راست

چون زمان عہد سنائی در نوشت

بتعریض گفتی کہ خاقانیا

شاعر مغلق منم خوان معانی مراست

خاقانی بلند سخن درجہان منم

خاقانیا مسیح دمازین خراس دہر

خدای داند معنی میان نطقہ نہادن

مان کشادن تیر وکمان کشیدن چرخ

دوست دشمن گشت ودشمن ودست شد خاقانیا

خاقانیا زنان طلبی آب رخ مریز

منکہ خاقانیم آزاد دلم

درغزلت گزید خاقانے

جدل فلسفی ست خاقانے

دی شبانگہ بغلط سوی لب دجلہ شدہ

ازبدن نیک ترس خاقانی

خاقانیا بتقویت دوست دل مبند

خاقانیا زدل سبکی سرگران مباش

خاقانیا بدولت ایام دل مبند

اے پیر زخاقانی اگر پند پذیرے

خاقانیا بسائل اگر یکدرم دہے

خاقانیا بجاہ مشوہ غرہ غمزوار

ہمچنیں فردباش خاقانے

نوری گفت مرادر عرفات

بترس از بد خلق خاقانیا

من کہ خاقایم عزیز جہان

ہمہ در گاہ خسروان دریاست

نسب از علم گیر خاقانے

من کہ خاقانیم نمودارے

از زمانہ مثال خاقانے

ازعزیزان سوال دل کردم

خاقانیا نجات مبین وشفا مبین

زرہ نمون بدی نیک پرس خاقانی

فضل درد سرست خاقانی

گنج عمری داشتی خاقانیا

مبرای خواجہ آب خاقانی

اندرین ہفت دہشت نہ صدیق

منکہ خاقانیم بمنت شاہ

برد بیرون مراز ظلمت شک

گر بشر دانم اہل دل می ماند

رویت ببری معزے

من کہ خاقانیٔ جفائے وطن

براہل کرم لرزخاقانیا

دی جدل بامعطے کردم

گر کہاں میرشد ند خاقانی

گنجہابردل خاقانی اگر عرض دہند

رباعی

تشنۂ دل بآب می نرسد

منتظری مازروزگار چہ خیزد

بس بس اے طالع خاقانی چند

مرد آن بود کہ از سردردی قدم رند

چو صبح ست اول وچون گل بآخر

آہ دردی کہ شبیخوان اجل

ازافق مملکت ارستارہ فروشد

چراغ کیان کشتہ شدکاتش من

خاقانیا عروس صفارابدست فقر

جمال صفاہان نظام دوم

درد ہر سیہ سپیدم افگند

رفت آنکہ فیلسوف جہان بود در جہان

کو آنکہ نقد اوبترازوی ہفت چرخ

بسر داشتم چون بلند آفتاب

پیش بیں دختر نوآمد من

زین خام قرطبان بدری دارم

رسید کار تھی مغربی سبکسارے

ای ملحک سقط چہ فرستی بشہر ما

اے ظلم تو محراب ملک یزیدیان

ای ریزۂ روزی تو بودہ

ایں غرغرچہ کہ چغد دہن ست

خاقانیا چر مژدہ دہی کزسوا د ملک

خوزی ازکوفہ بکوری زعجم

سیزدہ چیز نہاداست نبی

بفغاں آمد وز تغیش کفر

ای روی تو نوشگفتہ سوسن

شہری بفتنہ شد کہ فلانی ازان ماست

ازراز نامہ عشق تو جاناں خبرندارد

ای آفتاب سایۂ چتر سیاہ تو

دوش چواز گرد شب طرہ برافشاند بار

ای دربار امیدازتوشدہ تنگبار

غزل

حیدر کرار کو پایہ گہی کارزار

الطرب ای خاصگان خاصہ بہنگام صبح

شاہ فلک بین بصبح پردہ برانداختہ

آتش عیارہ آب آب عیارم ببرد

شقۂ چارم فلک نیز سپاہش سزد

داورروی زمین خواندش اکبون فلک

ہیبت اوکور رابند کمر در شکست

چوں تو جہان خسروی چشم جہان دیدہ نیست

شہر کشایا جہان بستۂ کام تو باد

غصہ آسماں خورم دم نزنم دریغ من

منم آن کزطرب غمین باشم

دردی کہ مراہست بمرہم نفر وشم

بجوی سلامت کس آبی نہ بیند

چونی عسکری ہمہ شکرست

از سر قدرہمہ تاج ورند