کلام حافؔظ اور فال

فال نکالنے کا طریقہ

مثال

الایا ایھا الساقی ادرکا سا وّنا ولھا

اگر آں ترک شیرازی بدست آردل مارا

بملا زمان سلطاں کہ رساندایں دعارا

تاکے بدرد ہجر کنی ناتواں مرا

تاجمالت عاشقاں راز دبوصل خود صلا

دل می رود زدستم صاحبدلاں خدارا

رونق عہد شباب ست دگر بستاں را

دوش از مسجد سوئے میخانہ آمد پیر ما

ساقی بنور بادہ برا فروز جام ما

ساقیا بر خیز دردہ جام را

ساقی بگذارازکف خود رطل گراں را

شب از مطرب کہ دل خوش باد دیرا

صلاح کار کجاؤ من خراب کجا

صبا بلطف بگوآں غزال رعنارا

صبح دم بکشاد خمارے در میخانہ را

لطف باشد گر نپوشی از گدا ہاروت را

مابر فتیم تو دانی ودل غمخورما

ہنگام نو بہار گل از بوستاں جدا

ردیف بائے موحّدہ

تعالیٰ اللہ چہ دولت دارم امشب

زباغ وصل تو یا بدر ریاض رضواں آب

صبح دولت مید مدکو جام ہمچوں آفتاب

گفتم اے سلطان خوباں رحم کن برایں غریب

می دمد صبح وکلہ بستہ سحاب

آں سیہ چردہ کہ شیرینی عالم با اوست

ردیف تائے فوقانی

آن شب قدرے کہ گویند اہل خلوت مشب ست

آں ترک پری چہرہ کہ دوش از بر مارفت

آں پیک نامور کہ رسید از دیاردوست

اے شاہد قدسی کہ کشد بند نقابت

اے ہد ہد صبا بسبامی فرستمت

اے غائب از نظر بخدامی سپارمت

اگر بہ لطف بخوانی مزید الطاف ست

اگر چہ بادہ فرح بخش وبادگل بیزست

اگرچہ عرض ہنر پیش یاربے ادبیست

اے نسیم سحر آرا مگہ یار کجا ست

المنتہ للہ کہ در میکدہ بازست

امروز شاہ انجمن دلبراں یکیست

بروبکار خود اے واعظ یخچہ فریادست

بیاکہ قصرامل سخت سست بنیاد ست

باغ مراچہ حاجت سرود صنوبر ست

بجان خواجۂ وحق قدیم وعہد درست

بکوئے میکدہ ہر سالکے کہ رہ دانست

بلبلے برگ گلے خوش رنگ در منقار داشت

بحرلسیت بحر عشق کہ ہیچش کنارہ نیست

بے مہر رخت روز مرانور نماندہ است

پرویروئے کہ رخسار ش چوما ہست

باد سحر ازنافۂ تاتار وزیدہ است

تاسرزلف تو دردست نسیم افتادہ است

چوبشنوی سخن اہل دل مگوکہ خطاست

چہ لطف بود کہ ناگاہ رشحۂ قلمت

حسنت باتفاق ملاحت جہاں گرفت

حال دل باتو گفتنم ہوس ست

حاصل کار گہ کون ومکان ایں ہمہ نیست

خلوت گزیدہ رابتما شاچہ حاجت ست

خدا چوصورت ابروئے دلربائے توبست

خوشتر زعیش صحبت ؤ باغ ؤ بہار چسیت

خم زلف تو دام کفر ودین ست

خیال روئے تو در ہر طریق ہمرہ ماست

خمے کہ ابروئے شوخ تو درکماں انداخت

خوآب آں نرگس فتان توبے چیزے نیست

دل سرا پردۂ محبت اوست

دارم امید عاطفتے از جناب دوست

درد یر مغاں آمد یارم قدحے دردست

دریں زمانہ رفیقے کہ خالی از خلل ست

دل ودینم شد و دلبر بملا مت بر خاست

دیدی کہ یار جز سر جو روستم نداشت

دید مش دوش کہ سرمست وخراماں میرفت

روزہ یکسو شدوعید آمد ودلہا برخاست

روضۂ خلد بریں خلوت درویشان است

روزگاریست کہ سودائے بتاں دین من ست

روئے تو کس ندید و ہزارت رقیب ہست

روشن ازپر تو رویت نظرے نیست کہ نیست

رواق منظر چشم من آشیانۂ تست

رسیدہ ام بمقامے کہ لامکاں آنجاست

زلفت ہزاردل بیکے تار موبہ بست

زلف آشفتہ وخوی کردہ وخنداں لب ومست

زگریہ مردم چشم نشستہ در خون ست

زآں یار دلنوازم شکرلیست باشکایت

سینہ ام زآتش دل درغم جانا نہ لبسوخت

سرارادت ماوآستان حضرت دوست

ساقیا آمدن عید مبارکبادت

ساقیم خضرست دمے آب حیات

شگفتہ شد گل حمراؤ گشت بلبل مست

ساقی بیاکہ یار زرخ پردہ برگرفت

شربتے ازلب لعلش نچشیدیم وبرفت

صحن بستاں ذوق بخش وصحبت یاراں خوش ست

صبا اگر گذرے افتدت بکشوردوست

صبحدم مرغ چمن باگل نوخاستہ گفت

صوفی ازپر تومے راز نہانی دانست

عیب رنداں مکن اے زاہد پاکیزہ سرشت

کنوں کہ درکف گل جام بادۂ صاف ست

غمش تادر دلم ماواگرفتہ است

کس نیست کہ افتادۂ آں زلف دوتانیست

کنوں کہ مید مدازبوستا نسیم بہشت

گرزدست زلف مشکینست خطائے رفت رفت

لعل سیراب بخوں تشنہ لب یار من ست

مطلب طاعت وپیمان درست ازمن مست

مرحبا اے پیک مشتاقاں بدہ پیغام دوست

منم کہ گوشۂ میخانہ خانقاہ من ست

ماہم ایں ہفتہ شداز شہر وبحشمپم سالیست

ماراز خیال توچہ پروائے شراب ست

مارازآرزدئے تو پروائے خواب نیست

مدامم مست میدار دنسیم جعد گیسو یت

مردم دیدۂ ماجزبرخت ناظر نیست

میر من خوش میروی کا ندر سراپا میرمت

ممدتے شد کا تش سودائے اودرجان ماست

ہرآں خجستہ نظر کزپئے سعادت رفت

نمید انم دل بلبل زعشق روئے گل چونست

یارب آں شمع شب افروز زکاشانۂ کیست

یارب سببے ساز کہ یارم بسلامت

الغیاث اے مایۂ جاں الغیاث

ردیف ثاء مثلثہ

درد مارانیست درماں الغیاث

بازم ہوائے آں گل رعناست الغیات

آتش اندر آب افسردہ ست یامے درز جاج

ردیف جیم عربی

ردیف جیم فارسی

ازمن سوختہ آں یار میپر سد، ہیچ

اگر بمذہب تو خون عاشق ست مباح

ردیف حائے حطی

ردیف خائے معجمہ

دل من در ہوائے روئے فرخ

ردیف دال مہملہ

ابرآذاری برآمد باد نوروزی وزید

ازدیدہ خون دل ہمہ برروئے مارود

آں کس کہ بدست جام دارد

ازسر کوئے تو ہر کو بملالت برود

آنکہ از سنبل او غالیہ تابے دارد

اگر نہ بادہ غم دل زیاد ماببرد

آں کیست کزروئے کرم بامن وفاداری کند

اگر روم زپیش فتنہا بر انگیز د

اے پستۂ تو خندہ زدہ بردہان قند

اگر زکوئے تو بوئے بمن رساند باد

آنانکہ خاک را بنظر کیمیا کنند

آنکہ رخسار ترا رنگ گل ونسریں داد

آنراکہ جام بادۂ صہبا ش مید ہند

آں یار کزو خانۂ ما جائے پری بود

اگر خدائے کسے رابہ ہر گناہ بگیرد

اگر ببادۂ رنگیں دلم کشد شاید

بستر جام جم آنگہ نظر توانی کرد

بآب روشن مے عارفے طہارت کرد

بیاکہ ترک فلک خوان روزہ غارت کرد

بخت ازدہان یار نشانم نمید ہد

بلبلے خون جگر خور دو گلے حاصل کرد

بود آیا کہ در میکد ہا بکشایند

بعد ازیں دست من و دامن آں سرو بلند

بتے دارم کہ گرد گل زسنبل سائباں دارد

بہ حسن و خلق و وفا کس بیار مانر سد

بیاکہ رایت منصور پاد شاہ رسید

بنفشہ دوش بگل گفت و خوش نشانے داد

بکوئے میکدہ یارب سحرچہ مشغلہ بود

بوئے خوش توہر کہ زباد صبا شنید

بازم مہ رخسار کسے در نظر آمد

پیش از نیت بیش ازیں غمخواری غشاق بود

پیرانہ سرم عشق جو انے بسر افتاد

تاز میخانۂ ومے نام ونشاں خواہدبود

ترسم کہ اشک در غم ماپردہ در شود

ترک من چوں جعد مشکیں گرد کا کل بشکند

تنت بنار طبیباں نیاز مند مباد

جاں بیجمال جاناں میل جہاں ندارد

جہاں برابروئے عید ازل ہلایل وسمہ کشید

جمالت آفتاب ہر نظر باد

چورویت مہرو مہ تاباں نباشد

چو آفتاب مے از مشرق پیالہ برآید

چو باد عزم سرکوئے یار خواہم کرد

چہ مستی ست ندانم کہ روبما آورد

چودست بر سر زلفش زنم بتاب رود

حسب حالے ننو شیتم وشد ایّام چند

حسن تو ہمیشہ در فزوں باد

خسرواگوئے فلک در خم چوگان تو باد

خوش آمد گل وزآں خوشتر نباشد

خستگاں را چو طلب باشد و قوت نبود

دلبر بر فت ودل شد گاں راخبر نکرد

دلا بسوز کہ سوز تو کار ہا بکند

دل ازمن برد ورواز من نہاں کرد

دیدی اے دل کہ غم یار د گر بار چہ کرد

دست در حلقۂ آں زلف دوتا نتواں کرد

دانی کی چنگ و عود چہ تقریر میکنند

در نظر بازی ما بیخبراں حیرا نند

دوش دیدم کہ ملائک درمیخانہ زدند

دل من بدور رویت زچمن فراغ دارد

داد گرافلک ترا جرعہ کش پیالہ باد

دیر لسیت کہ دلدار پیامے نفرستاد

دی پیر مے فروش کہ ذکر ش بخیر باد

دوش در حلقۂ ما قصّۂ گیسوئے تو بود

در ازل پر تو حسنت زتجلی دم زد

دوش آگہی زیار سفر کردہ داد باد

دلم جز مہر مہ رویاں طریقے بر نمیگیرد

درآں ہواکہ جزبرق اندر طلب بنا شد

دیدم بخواب خوش کہ بدستم پیالہ بود

دمے باغم بسر بردن جہاں یکسیر نمی ارزد

درخت دوستی بنشاں کہ کام دل ببارآرد

دو ستاں دختر رز توبہ زمستوری کرد

درنمازم خم ابروئے تو چوں یاد آمد

دوش از جناب آصف پیک بشارت آمد

دلے کہ غیب نما یست وجام جم دارد

در ازل ہر کو بفیض دولت ارزانی بود

دست از طلب ندارم تاکام من برآید

دلم بے جمالت صفائے ندارد

دلم زرنج فراواں دمے نیا ساید

دل شوق لبت مدام دارد

راہے بزن کہ آہے برساز آں تواں زد

رو برر ہش نہادم وبرمن گذر نکرد

روز وصل دوستداراں یاد باد

رسید مژدہ کہ ایام غم نخواہد ماند

رسید مژدہ کہ آمد بہار و سبزہ دمید

روز ہجران وشب فرقت یار آخر شد

زاہد خلوت نشیں دوش بمیخانہ شد

زہے خجستہ زمانے کہ یار باز آید

سالہا دل طلب جام جم ازما میکرد

سالہا دفتر مادر گرو صہبا بود

ساقی حدیث سرووگل ولالہ میرود

سروچمان من چرامیل چمن نمیکند

سمن بویاں غبار دل چو بنشینند بنشانند

سحرم دولت بیدار بہ بالیں آمد

ستارۂ بدر خشید و ماہ مجلس شد

ساقی اربادہ ازیں دست بجام اندازد

سحر چوں خسرو خاور علم بر کوہساراں رد

سحر بلبل حکایت با صبا کرد

سر سودائے تواند رسرما میگردد

سپیدہ دم کہ صبا بوئے دو ستاں گیرد

شراب بغیش وساقی خوش دو دام رہند

شاہد آں نیست کہ موئے ومیانے دارد

شراب و عیش نہاں چسیت کار بے بنیاد

صوفی اربادہ باندازہ خور د نوشش باد

صبا بہ تہنیت پیر میفر وش آمد

صبا وقت سحر بوئے ززلف یارمی آورد

صورت خوبت نگا را خوش بہ آئیں بستہ اند

عکس روئے تو چودر آئینہ جام افتاد

عشقت نہ سر سری ست کہ از سر بدر شود

عاشقا نرا درد دل بسیار میباید کشید

عشق تو نہال حیرت آمد

قتل ایں خستہ بشمشیر تو تقدیر نبود

غلام نرگس مست توتا جدارا نند

قطرۂ اشکے کہ میر یزم زچشم تر سفید

کلک مشکین تو روزے کہ زمایا دکند

کسکہ حسن رخ دوست در نظر دارد

کنوں کہ در چمن آمد گل از عدم بوجود

کیند آں دو کہ مست و خراب میگر دند

کارم زدور چرخ بساماں نمیر سد

گر میفروش حاجت رنداں روا کند

گرمن از باغ تو یک میوہ بچینم چہ شود

گداخت جاں کہ شود کار دل تمام ونشد

گل بے رخ یار خوش نباشد

گفتم غم تودارم گفتا غمت سر آید

گوہر مخزن اسرار ہمانست کہ بود

گفتم کہ خطا کردی و تدبیر نہ ایں بود

گرچہ از غمزہ بتم زخمے بدل کار کند

مرابرندی وعشق آں فضول عیب کند

گرزلف پریشانت درد ست صبا افتد

مطرب عشق عجب سازو نوائے دارد

مسلماناں مراوقتے دلے بود

من وانکار شراب ایں چہ حکایت باشد

معاشراں زحریف شبانہ یاد آرید

من وصلاح وسلامت کس ایں گماں نبرد

مرامے دگربارہ از دست برد

معاشراں گرہ از زلف یار بازکنید

مرابوصل توگرز انکہ دسترس باشد

میز نم ہر نفس ازدست فراقت فریاد

نفس برآمد وکام از تو بر نمی آید

مژدہ ایدل کہ دگر باد صبا باز آمد

نقد ہارا بود آیا کہ عیارے گیر ند

نہ ہر کہ چہرہ بر افروخت دلبری داند

نیست در شہر نگارے کہ دل ماببرد

نفس باد صبا مشک فشاں خواہد شد

نقد صوفی نہ ہمہ صافی وبیغش باشد

نسبت رویت اگر با ماہ وپرویں کردہ اند

واعظاں کیں جلوہ برمحراب ومنبر میکنند

ہر کہ شد محرم دل در حرم یار بماند

ہر آنکہ جانب اہل وفا نگہ دارد

ہرکرابا خط سبزت سر سوداباشد

ہمائے اوج سعادت بدام ما افتد

ہوس باد بہارم بسوئے صحرابرد

ہرگزم مہر تواز لوح دل وجاں نرود

ہر کہ اویک سر موپند مراگوش کند

یاد باد آنکہ نہانت نظر ے باما بود

یاد باد آنکہ سر کوئے توام منزل بود

یکدوجامم دی سحرگہ اتفاق افتادہ بود

یاد باد آنکہ زماوقت سفر یاد نکرد

یارم چوں قدح بدست گیرد

اے گفتگوئے لعل تو درکام جاں لذیذ

ردیف ذال معجمہ

اے ذوق شہد لعل تو درکام من لذیذ

بنویس دلا بیار کاغذ

ردیف رائے مہملہ

الا اے طوطیٔ گویائے اسرار

اے باد مشک بوبگذرسوئے آں نگار

اے خرم از فروغ رخت لالہ زار عمر

اے صبا نکہتے از کوئے فلانے بمن آر

اے صبا نکہتے از خاک دریاربیار

بعد ازین ہر گز نہ بیند ہیچ میخوارے دگر

اے بر امّید وصل تو موقوف کار عمر

پروانہ نمی شکیبد از نور

چون صبح کرد عزم جہاں نگیری اختیار

دیگر ز شاخ سروسہی بلبل صبور

روئے بنماووجود خودم از یاد ببر

ساقیا مایۂ شباب بیار

شب قدرست وطے شد نامۂ ہجر

سروبالا بلند خوش رفتار

عیدست وموسم گل ویاراں درانتظار

صباز منزل جاناں گذردریغ مدار

عاشق یارم مراباکفر وایماں چہ کار

گربود عمر بمیخانہ روم بار دگر

نصیحتے کنمت بشنود بہانہ یگر

ہمتے از عاشقاں گر عاشقی ہمراہ گیر

یوسف گم گشتہ باز آید بکنعاں غم مخور

ردیف زائے معجمہ

براہ میکدہ عشاق راست درتگ وتاز

اے سروناز حسن کہ خوش میروی بناز

برنیا مداز تمنائے لبت کا مم ہنوز

بیاؤ کشتی مادر شط شراب انداز

حال خونیں دلاں کہ گوید باز

دلمربودۂ لولی وشیست شورانگیز

روز عیش وطرب وماہ صیام ست امروز

در آکہ دردل خستہ تواں در آید باز

صبا بمقدم گل راح روح بخشدباز

زلفین سیہ خم بخم اندر زدۂ باز

منم غیرب دیار و توئی غریب نواز

مستم از بادۂ شبانہ ہنوز

منم کہ دیدہ بد یدار دوست کردم باز

ہزار شکر کہ دیدم بکام خویشت باز

ردیف سین مہملہ

اے صبا گر بگذری بر ساحل رودارس

بوئے بہار آمد بنال اے بلبل مشکیں نفس

جاناں ترا کہ گفت کہ احوال ما مپرس

دارم از زلف سیاہت گلہ چند انکہ مپرس

درضمیر مانمی گنجد بغیر از دوست کس

درد عشقے کشیدہ ام کہ مپرس

دلارفییق سفر بخت نیکخواہت بس

ردیف شین معجمہ

اگر رفیق شیفقی درست پیماں باش

اے دل غلام شاہ جہاں باش وشاہ باش

باز آی و دل تنگ مر امونس جاں باش

اے ہمہ شکل تو مطبوع وہمہ جائے تو خوش

باغباں گر پنج روزے صحبت گل بایدش

ببر داز من قرار وطاقت و ہوش

بدور لالہ قدح گیروبے ریا میباش

بجدو جہد چوکارے نمیر وداز پیش

چوبر شکست صبا زلف عنبر افشانش

خوشا شیرازو وضع بیمشالش

دلم رمیدہ شدو غا فلم من درو یش

در عہد باد شاہ خطا بخش جرم پوش

دوش بامن گفت پنہاں راز دانے تیز ہوش

شراب تلخ میخواہم کہ مردافگن بود زورش

سحر زہاتف غیبم رسید مژدہ بگوش

صوفی گلے بچپن و مرقع بخار بخش

فکر بلبل ہمہ آنست کہ گل شد یارش

کنار آب وپائے بیدو طبع شعرویارے خوش

من خرابم زغم یار خراباتی خویش

مرا کاریست مشکل بادل خویش

مجمع خوبی ولطف ست غذار چومہش

ہاتفے از گوشۂ میخانہ دوش

یارب آں نوگل خنداں کہ سپردی بمنش

ازرقیت دلم نیافت خلاص

ردیف صاد مہملہ

ردیف ضاد معجمہ

نیست کس راز کمند سر زلف تو خلاص

بیاکہ می شنوم بوئے جاں ازآں عارض

سواد دیدۂ من شدزآب چشم بیاض

حسن وجمال تو جہاں جملہ گرفت طول وعرض

زچشم بدرخ خوب ترا خدا حافظ

ردیف طائے مہملہ

بفردولت گیتی فروز شاہ شجاع

با مداداں کہ زخلوتگہ کاخ ابداع

ردیف عین مہملہ

درو فائے عشق تو مشہور خو بانم چوشمع

ردیف غین معجمہ

سحر چو بلبل بیدل دمے شدم درباغ

قسم بحشمت جاہ وجلال شاہ شجاع

ردیف فائے موحدہ

طالع اگر مدد کنددامنش آورم بکف

زبان خامہ ندارو سر بیان فراق

ردیف قاف

مباد کس چومن خستہ مبتلائے فراق

مقام امن ومے بیغش ورفیق شفیق

اگر شراب خوری جرعۂ فشاں برخاک

ردیف کاف عربی

اے دل ریش مرا بالب تو حق نمک

اے پیک پے خجستہ چہ نامی فدیت لک

ہزار دشمنم ار میکنند قصد ہلاک

اے کہ شورافگندۂ در بزم خوباں از نمک

ردیف لام

اگر بکوئے تو باشد مرا مجال وصول

اے رخت چوں خلدولعلت سلسبیل

بسحر چشم تواے بعت خجستہ خصال

بعہد گل شدم از توبۂ شراب خجل

خوش خبر باش اے نسیم شمال

رہرواں را عشق بس باشد دلیل

دارائے جہاں نصرت دین خسرو کامل

ساقی بیاردہ کہ آمد زمان گل

ہر نکتۂ کہ گفتم دروصف آں شمائل

ہر کس کہ ندار ذبجہاں مہر رتو در دل

ردیف میم

آنکہ پامال جفا کردہ چوخاک راہم

ازغم خویش چناں شیفتہ کردی بازم

اگر بر خیز داز دستم کہ بادلدار بنشینم

ایں چہ شوریست کہ در دور قمرمی بینم

الم یات للاحباب ان یترحموا

بارہا گفتہ ام وبار دگرمی گویم

باز آئی ساقیا کہ ہوا خواہ خد متم

بشریٰ اذالسلام مۃ حلت بذی سلم

بر خیز تاطریق تکلف رہا کنیم

بعزم توبہ سحر گفتم استخارہ کنم

بغیر از آنکہ بشد دین و دانش از دستم

بگذارتا بشارع میخانہ بگذر یم

بہ تیغم گر زنددستش نگیرم

بمژگان سیہ کردی ہزاراں رخنہ درد نیم

بیاتا گل برافشانیم ومے درساغر اندازیم

بے تواے سرورواں باگل وگلشن چہ کنم

برواے طبیبم از سرکہ خبر زسر ندارم

تاسایۂ مبارکت افتاد بر سرم

تو ہمچو صبحی ومن شمع خلوت سحرم

چرانہ درپۓ عزم دیار خود باشم

چل سال پیش رفت کہ من لاف میزنم

حاشاکہ من بموسم گل ترک مے کنم

حالیا مصلحت وقت درآں می بینم

حجاب چہرۂ جاں میشود غبار تنم

خرم آں روز کزیں منزل ویراں بروم

خیال روئے تو گر بگذر دبگلشن چشم

خیز تا خرقۂ صوفی بخرابات بریم

خیز تا از در میخانہ کشادے طلبیم

در خرابات مغاں نور خدامی بینم

دردم از یارست ودرماں نیزہم

دوستاں وقت گل آں بہ کہ بعشرت کو شیم

دوش سودائے رخش گفتم ز سر بروں کنم

دوش بیماریٔ چشم تو ببر داز دستم

درنہانخانۂ عشرت صنمے خوش دارم

دیدہ دریا کنم درخت بصحرا فگنم

دی شب بسیل اشک رہ خواب میزدم

روزگارے شد کہ درمیخانہ خدمت میکنم

روز عیداست ومن امروز درایں تدبیرم

زدست کوتہ خود زیر ہارم

زلف برباد مدہ تاندہی بربادم

سالہا پیروی خدمت رنداں کردم

سرم خوش ست وببانگ بلند میگویم

صلاح ازما چہ میجوئی کہ مستانرا صلا گفتیم

صنما باغم عشق تو چہ تدبیر بیرکنم

صوفی بیاکہ خرقۂ سالوس برکشیم

عمر لیست تامن در طلب ہرروز گارمے میزنم

عمر یست تابراہ غمت رو نہا دہ ایم

غم زمانہ کہ ہیچش کراں نمی بینم

فاش میگویم واز گفتۂ خود دلشادم

فتویٔ پیر مغاں دارم و عہد لیست قدیم

کوفرصتے کہ خدمت پیر مغاں کنم

گرچہ از آتش دل چوں خم مے در جوشم

گرچہ افتاد ززلفش گر ہے درکارم

گرچہ مابند گان پادشہیم

گردست دہد خاک کف پائے نگارم

گر من از سر زنش ممد عیاں اندیشم

گرد ست رسد درخم زلفین تو بازم

مابرآریم شبے دست و دعائے بکنیم

ماسر خوشان مست دل از دست دادہ ایم

ماورد سحر بر در میخانہ نہاد یم

مازیاراں چشم یاری داشتیم

مرا عہد لیست باجاناں کہ تاجاں دربدن دارم

مروکہ درغم ہجر تواز جہاں برویم

مرحبا طائر فرخ رخ وفرخندہ پیام

مزن بردل زنوک غمزہ تیرم

من ترک عشقبازی و ساغر نمیکنم

مژدۂ وصل تو کو کز سر جاں برخیزم

من دو ستدار روئے خوش وموئے دلکشم

من کہ باشم کہ برآں خاطر عاطر گذرم

من نہ آں رندم کہ ترک شاہد و ساغر کنم

مرامی بینی و دردم زیادت میکنی دردم

نماز شام غریباں چو گریہ آغازم

ردیف نون

اے شام بکوئے ماگذر کن

افسر سلطان گل پیدا شداز طرف چمن

اے نور چشم من سخنے ہست گوش کن

اے خسرو خوباں نظرے سوئے گداکن

اے روئے ماہ منظر تو نو بہار حسن

اے لبت آب حیات والے قدت سروچمن

بالا بلند عشوہ گر سرو ناز من

بہار گل طرب انگیز گشت و توبہ شکن

بفگن بر صف رنداں نظرے بہترازیں

چندانکہ گفتند غم باطبیباں

چوگل ہردم ببویت جامہ برتن

خدارا کم نشیں باخرقہ پوشاں

چوں شوم خاک رہش دامن بیفشاندزمن

بہتراز فکر مے وجام چہ نہ واہد بودن

دلم را در سر زلف تو مسکن

زدردر آو شبستان مامنوّر کن

شاہ شمشاد قداں خسرو شیرین دہناں

صبح ست ساقیا قدحے پر شراب کن

کرشمۂ کن و بازار ساحری بشکن

مرغ دلم طائر یست قدسی عرش آشیاں

ماسر خوشیم بادۂ مادر پیالہ کن

منم کہ شہرۂ شہرم بعشق ورزیدن

نکتۂ دلکش بگویم خال آں مہرو ببیں

ردیف واؤ

یارب آں آہوئے مشکیں بختن بازرساں

اے آفتاب آئینہ دار جمال تو

اے پیک راستاں خبر سرو بگو

اے خونبہائے نافۂ چیں خاک راہ تو

اے در چمن خوبی رویت چوگل خودرو

تاب بنفشہ مید ہد طرۂ مشکسائے تو

بجان پیر خرابات وحق صحبت او

خط عذار یار کہ بگرفت ماہ ازد

گفتا بروں شدی بتما شائے ماہ نو

گلبن عیش میدمو ساقی گلغدارکو

مزرع سبز فلک دیدم و داس مہ نو

مرا چشمے ست خوں افشاں زچشم آں کماں ابرو

مطرب خوش نوا بگوتازہ بتازہ نو بنو

از خون دل نو شتم نزدیک یار نامہ

اے از فروغ رویت روشن چراغ دیدہ

ردیف ہائے ہوز

از من جدا مشوکہ کہ توام نور دیدۂ

چراغ روئے ترا شمع گشت پروانہ

خنک نسیم معنبر شمامۂ دلخواہ

دامن کشاں ہمی شد درشرب زر کشیدہ

در سرائے مغاں رفتہ بود وآب زدہ

سحر گاہاں کہ مخمور شبانہ

دوش رفتم بدر میکدہ خواب آلودہ

عید ست وموسم گل ساقی بیار بادہ

عیشم مدام ست ازلعل دلخواہ

گر تیغ بارد در کوئے آں ماہ

ماہ من پردہ بر انداختہ یعنی چہ

وصال اوز عمر جاوداں بہ

ردیف یائے تحتانی

آں غالیہ خط گر سوئے مانا مہ نوشتے

اتت روائح رند الحمیٰ وزادغرامی

اکنوں کہ زگل باز چمن شد چو بہشتے

اے باد نسیم یار داری

اے پاد شہ خوباں دادازغم تنہائی

اے در رخ توپیدا انوار پادشاہی

اے دل آں بہ کہ خراب از مئے گلگوں باشی

اے دل بکوئے عشق گذارے نمیکنی

اے دل اگر از چاہ زنخداں بدر آئی

اے قصۂ بہشت زکویت حکایتے

ایکہ برماہ از خط مشکیں نقاب انداختی

اے کہ دایم بخویش مغروری

اے کہ در کوئے خرابات مقامے داری

اے کہ درکشتن ما ہیچ مدارانہ کنی

اے کہ مہجوری عشاق روامیداری

ایں خرقہ کہ من دارم در رہن شراب اولیٰ

الحمد اللہ علیٰ معدلتہ السلطان

بچشم مہر اگر بامن مہم رایک نظر بودے

اے باد صبا بگذر آنجاکہ تو میدانی

بچشم کردہ ام ابروئے ماہ سیمائے

بروزاہد بامیدے کہ داری

بشنوایں نکہت کہ خود راز غم آزا دہ کنی

بفراغ دل زمانے نظرے بما ہروئے

بصوت بلبل وقمری اگر ننوشی مے

بلبل ز شاخ سرو بگلبانگ پہلوی

بگرفت کار حسنت چوں عشق من کمالے

بتاباما گذار یں کینہ داری

بگرد مہ زعنبر خط کشیدی

بیار بادہ ؤ بازم رہاں زر بخوری

ترا کہ ہرچہ مرا دست در جہاں داری

تو مگر برلب جو ئے زإہوس بنشینی

جاں فدائے تو کہ ہم جانی وہم جانانی

جائے حضور وگلشن امنست ایں سرائے

چو سرو گربخرامی دمے بگلزارے

چہ بودے اردل آں ماہ مہرباں بودے

خوشتراز کوئے خرابات نباشد جائے

چہ قامتے کہ زسرتا قدم ہمہ جانی

خوش کردیا وری فلکت روز داوری

دو یار زیرک واز بادۂ کہن دومنے

دیدم بخواب دوش کہ ماہے برآمد ے

رفتم بباغ تاکہ بچینم سحر گلے

زآں مئے صاف کز وپختہ شود ہر خامے

سحر گہ رہر وے در سر زمینے

زد لبرم کہ رساند نوازش قلمے

زیں خوش رقم کہ برگل رخسار میکشی

زکوئے یارمی آید نسیم باد نوروزی

ساقیا سایۂ ابر ست وبہار ولب جوی

سحر باباد میگفتم حدیث آرزو مندی

سحرم ہاتف میخانہ بدو لتخواہی

سلام اللہ ما کراللیالی

سلام چوبوئے خوش آشنائی

سلیمیٰ منذ حلت بالعراق

سینہ مالا مال دردست اے دریغا مرہمے

شہرلیست پر ظریفاں از ہر طرف نگارے

صبحست وژالہ میچکد از ابر بہمنی

طفیل ہستی عشقند آدمی وپری

عمر بگذشت بہ بیحاصلی وبو الہوسی

کہ بر دبنزد شاہاں زمن گداپیامے

گفتند خلائق کہ توئی یوسف ثانی

گذشتی برمن غمدیدہ ا ز راہ جفا کاری

لبش می بوسم ودر میکشم مے

گشتہ ازآتش مے عارض تو گل وارے

مخمور جام عشقم ساقی بدہ شرابے

منم وآں زلف چوں زنجیر مارے

مائیم وغم عشق جوانے وخیالے

مے خواہ وگل افشاں کن از دہرچہ میجوئی

نسیم صبح سعادت بداں نشاں کہ تودانی

نور خدا نما یدت آئینہ مجردی

نوبہارست درآں کوش کہ خوشدل باشی

وقت راغنیمت داں آنقدرکہ بتوانی

نوش کن جام شراب یکمنی

ہزار جہد بکردم کہ یار من باشی

ہوا خواہ توام جاناں ومیدانم کہ میدانی

یا مبسما بحالی در جا من اللالی

متفرقات دیوان خواجۂ حافظ رحمۃ اللہ تعالیٰ افراد

زبخت خویش بود شکر بیشمار مرا

دیر وزچناں وصال جاں افروزے

رباعیات

مخمس

درعشق تو اے صنم چنا نم

مسدس

اے حریم بارگاہت کعبۂ عزوعلا

گر کساں قدرمے بدانندے

قطعات

مثنوی

الااے آہوئے وحشی کجائی

قصائد

قصیدہ نمبر۲

شد عرصۂ زمین چو بساط ارم جواں

سپیدہ دم کہ صبا بوئے بوستاں گیرد

قصیدہ نمبر۳

خیر مقدم مرحبا اے طائر میموں قدم

قصیدہ نمبر۴

مقدر یکہ ز آثار صنع کرد اظہار

قصیدہ نمبر۵

شاہے کہ پناہ ملک ودین ست

اے سایۂ رحمت الٰہی

ترکیب بند

اے خلعت ملک بر تو زیبا

تابار خدائے باد یارت

پاہے چو تو آسماں ندارد

اے دادہ ببا ددو ستداری

ساقی اگر ت ہوائے ما ہے

تر جیع بند

اے ساقی ازآں مے شبانہ

اے غیرت لعبستان طناز

در سختیٔ عشق اگر بمیرم

اے راحت جاں بیقرارم

اے سروسمن برگل اندام

اے زخم غم تو مرہم دل

ساقی نامہ

سرفتنہ دارد دگر روز گار

ساقی نامہ ۲

بیا ساقی آں مے کہ حور بہشت

بیا ساقی از بیو فائی عمر

ساقی نامہ ۳

بدہ ساقیا مے کہ تادم زنیم

ساقی نامہ ۴