1
حکمت اوس خداوند والی، مالک ملک ملک دا ۔
لکھ کروڑ کرن چترائیاں، کوئی پچھان نہ سکدا ۔
قدرت نال رہے سرگرداں، دائم چرخ فلک دا ۔
ہاشم خوب ہوئی گل کاری، فرش فنا خلق دا ۔ 1۔
،حکمت=سیانپ، سرگرداں=گھکدا، دائم=ستھائی)
(چرخ=پہیہ، فلک=آکاش، فرش=دھرتی
2
حکمت نال حکیم اضل دے، نقش نگار بنایا ۔
ہر ارواح اسیر عشقَ دا، قید جسم وچ پایا ۔
جو مخلوق نہ باہر اس تھیں، عرض سماں وچ آیا ۔
ہاشم جوش بہار عشقَ دی، ہر اک شان سہایا ۔ 2۔
=حکیم-اے-ازلم=ربّ، نقش نگار=ونسونتا، ارواح)
(روح، اسیر=قیدی، عرض-او-سماں=دھرت-آکاش
3
حسن کلام جو شاعر کردے، سخن نہ ساتھیں آیا ۔
جیہا کو عقل شعور اساڈا، اساں بھی آکھ سنایا ۔
سن سن ہوت سسی دیاں باتاں، کامل عشقَ کمایا ۔
ہاشم جوش طبیعت کیتا، وہم اتے ول آیا ۔ 3۔
(کامل عشقَ=سچا پیار، وہم=خیال)
4
آدم جام بھمبور شہر دا، صاحب تخت کہاوے ۔
وہش تیور جنائت آدم، ہر اک سیس نواوے ۔
جاه جلال سکندر والا، خاطر مول نہ لیاوے ۔
ہاشم آکھ زبان نہ سکدی، کون تعریف سناوے ۔
=وہش=پشو، تیر=پنچھی، جنائت=جّن، جاه جلال)
(شوبھا
5
شہر بھمبور مکان الٰہی، باغ بہشت بنایا ۔
فرش فروش چمن گل بوٹا، ہر اک ذات لگایا ۔
ندیاں حوض تلاؤ چترفوں، رل مل خوب سہایا ۔
ہاشم روح رہے وچ پھسیا، دام فریب وچھایا ۔
(بہشت=سرگ، دام=جال)
6
امیر وزیر غلام کروڑاں، لشکر فوز خزانے ۔
بارک سرخ نشان ہزاراں، شام گھٹاں شمیانے ۔
کھاون خیر فقیر مسافر، صاحب ہوش دوانے ۔
ہاشم ایس غمی وچ آجز، ہوش اولاد نہ خانے ۔
7
خواہش اکسُ اولاد ہمیشہ، پیر شہید مناوے ۔
دیئ لباس پوشاک برہنیاں، بھکھیاں تام کھواوے ۔
دیکھ اجاڑ مسافر کارن، تال سرائے بناوے ۔
ہاشم کرسُ جہان دوائیں، آس سائیں ور لیاوے ۔
(برہنیاں=ننگیاں، تام=روٹی)
8
درے یتیم صدف وچ آیا، سنی پکار دلاں دی ۔
پھری بہار شگوفے والی، ہوئی امید گلاں دی ۔
سیج ملوک ہوئی ابریشم، آہی سخت سولاں دی ۔
ہاشم دیکھ ہوئی گل لالا، ہوگُ بہار پھلاں دی ۔
=درے یتیم=درلبھ موتی، صدف=سپی، گل لالا)
(پوست دا لال پھّل
9
سسی جنم لیا شب-قدرے، مثل ہلال درخشاں ۔
ویکھ بے آب ہون نگ موتی، مانک لال بدخشاں ۔
عقل خیال قیاسوں باہر، نظر کر ول نقشاں ۔
ہاشم آکھ تعریف حسن دی، شمس مثال زرئفشاں ۔
=شب-قدرے=سبھاگی رات، مثل ہلال درخشاں)
(ایکم دے چن وانگ، شمس=سورج، زرئفشاں=سون-کرناں
10
جمل جہان ہوئی خوش حالی، پھریا نیک زمانہ ۔
نوبت ناچ شمار نہ کوئیے، دھرپد تال ترانہ ۔
کر سر وار سٹن زر موتی لال جواہر خانا ۔
ہاشم خیر کیتا فکراواں، ملک معاش خزانہ ۔
(جمل=سارے، نوبت=ڈھول نگارے، معاش=روزی)
11
اہل نجوم سدے اس ویلے، حفظ تریت زبانی ۔
صاحب یمن کرامت والے، خبر دین اسمانی ۔
ویکھن عمر نصیب سسی دے، کھولھ کلام ربانی ۔
ہاشم بھار سسی سر ڈاڈھا، دسدے بھیت نہانی ۔
حفظ=یاد، تریت=توریت،یہودیاں دا دھارمک)
(گرنتھ، صاحب یمن=بخشش والے، نہانی=لکاِ
12
دیکھ کتاب نجوم نجومی، ہوئِ رہے چپ سارے ۔
ظالم حکم سہم سلطاناں، کون کوئی دم مارے ۔
بادشاہاں سچ آکھن اوکھا، ہوئے لچار وچارے ۔
ہاشم بخت بخیل سسی دے، کون جتے کون ہارے ۔
(بخیل=چغلخور)
13
شاه دربار کہیا، چپ کیہی ؟ کہو جواب کی آوے ؟
عرض کیتی، دربار اساتھیں سخن کلام نہ آوے ۔
راس زبان نہ آکھن جوگی، جھوٹھ ایمان جلاوے ۔
ہاشم کرن لکا بتھیرا، قسمت کون مٹاوے ۔
14
اوڑک خوف اتار نجومی، بات کہی من بھانی ۔
عاشق ہوگُ کمال سسی، جد ہوگُ جوان سیانی ۔
مست بے ہوش تھلاں وچ مرسی، درد فراقَ-رننجانی ۔
ہاشم داغ لگاؤگُ کل نوں، رہگُ جہان کہانی ۔
15
سن تقدیر ہوئے دل بریاں، ماں پیو خیش قبیلہ ۔
آتش چمک اٹھی ہر دل نوں، جیونکر تیل فتیلا ۔
خوشی خراب ہوئی وچ غم دے، زرد ہویا رنگ پیلا ۔
ہاشم بیٹھ دناؤ سیانے، ہور وچارن حیلہ ۔
(دل بریاں=دل سڑیا، خیش قبیلہ=انگ ساک)
16
بے اعتبار ہویا، ہتھ دھوتے، باپ امید مرادوں ۔
ظالم روپ ہویا دل اسدا، سخت سیاح جلادوں ۔
ننگ نموس کی حاصل ہووے، ایس پلیت الادوں ؟
ہاشم، خرچ کرو فرمایا، فارغ ہوه پھسادوں۔
(ننگ نموس=انکھ، پلیت=پتت، خرچ کرو=مارو)
17
کہیا وزیر، کی دوش سسی نوں، لکھیا لیکھ لکھاری ۔
بے تقصیر کہاؤن کنیاں، نشٹ ہووے کل ساری ۔
اس تھیں پاپ نہ ہور پریرے، قوم ہووے ہتیاری ۔
ہاشم پائِ صندوق رڑھاؤ، دور ہووے جگ کھواری ۔
(بے تقصیر=بے گناه، کہاؤن=مرواؤن)
18
فرش زمیں پر ہر اک تائیں، ماں پیو بہت پیارا ۔
سو پھر آپ رڑھاون تس نوں، ویکھ گناه نکارا ۔
دھّن اوه صاحب سرجنہارا، عیب چھپاون ہارا ۔
ہاشم جے اوه کرے عدالت، کون کرے نستارا ۔
19
واه کلام ! نصیب سسی دا، ناؤں لیاں دل ڈردا ۔
تختوں چائ سٹے سلطاناں، خیر منگن در در دا ۔
بیل غریب ناقابل جیہا، چائ زمیں سر دھردا ۔
ہاشم جاه نہ بولن والی، جو چاہے سو کردا ۔
20
جس استاد صندوق سسی دا، گھڑیا نال مہر دے ۔
افلاطون ارسطو جیہے، ہون شگرد ہنر دے ۔
زینت زیب سکھن سبھ اس تھیں، دلبر چین مصر دے ۔
ہاشم ویکھ آرائش کردا، شاباش عقل فکر دے ۔
(زینت زیب=سجاوٹ، آرائش=شنگار)
21
چنن شاخ منگائِ کداہوں، بیٹھ کاریگر گھڑیا ۔
بوٹے ویل سنہری کرکے، لال جواہر جڑیا ۔
پائِ زنجیر چوپھیر پنجر نوں، بیٹھ بے درداں کڑیا ۔
ہاشم ویکھ تولد ہندی، آن دکھاں لڑ پھڑیا ۔
(تولد ہندی=جمن سار)
22
کر تدبیر کیتے ترے چھاندے، خرچ دتا کر نالے ۔
تس دی ملک ہویا اک چھاندا، شیر پلاون والے ۔
دوجا داج دہیز سسی نوں، ہور پڑھاون والے ۔
ہاشم لکھ تعویز حقیقت، حرف سسی گل ڈالے ۔
(چھاندے=حصے، ملک=مالکی، شیر=دودھ)
23
پائِ صندوق رڑھائی سسی، نوح طوفان وگیندا ۔
باشک ناگ نہ ہاتھ لیاوے، دھول پناه منگیندا ۔
پار ارار بلائیں بھریا، دانو دیؤ ڈریندا ۔
ہاشم ویکھ نصیب سسی دا، کی کجھ ہور کریندا ۔
24
مٹھی جند سسی دی سوہنی، جمن رات سہائی ۔
ماں دی سیج نصیب نہ ہوئی، کچھڑ ملی نہ دائی ۔
بوہے اتے سّد نہ کیتی، ڈوم برہمن نائی ۔
ہاشم خوف نہ دل وچ آئیو، جیؤندی جان رڑھائی ۔
25
ٹریا توڑ زنجیر صبر دا، چائیاں رزق مہاراں ۔
گردش فلک ہویا سرگرداں، باجھ ملاح کہاراں ۔
سورج تیز ہویا جل خونی، پین لساں چمکاراں ۔
ہاشم ویکھ سسی وچ گھیری، دشمن لکھ ہزاراں ۔
26
آدم خور جناور جل دے، راخش روپ سبھائیں ۔
مگرمچھ کمے جلہوڑے، ناگ سینسار بلائیں ۔
تندوئے قہر زمبور بلھینی، لاون زور تدائیں ۔
ہاشم موت ہووسُ وچ تھل دے، مارسُ کون اتھائیں ۔
27
گھمن-گھیر چفیریوں گھیرن، ٹھاٹھاں لین کلاوے ۔
لہراں زور کرن ہر طرفوں، اک آوے اک جاوے ۔
صورتَ سحر صندوق جڑاؤ، بجلی چمک ڈراوے ۔
ہاشم چاه جویں کنیانی، ویکھ صندوق چھپاوے ۔
(سحر=جادو، چاه=کھوه)
28
شہروں دور کو پتن دھوبی، دھوندا ندی کنارے ۔
اتا نام مثال فرشتہ، نیک بزرگ ستارے ۔
ڈٹھا اوس صندوق دراڈا، دل وچ خوف چتارے ۔
ہاشم گئیوسُ ہوش دماغوں، ویکھ صندوق وچارے ۔
29
کرے خیال جواہرخانا، پایا آن تباہی ۔
یا کوئی آفت رڑھی پہاڑوں، یا اسرار الٰہی ۔
بخت بے دار ہوئے اتے دے، بھری نصیب اگاہی ۔
ہاشم جائ پیا جل ڈونگھے، ہو دل شیر سپاہی ۔
=اسرار=بھید، الٰہی=ربی، بخت بے دار ہوئے)
(قسمت جاگ پئی
30
اتے خوب کیتی جند بازی، لیا صندوق کنارے ۔
شاد ہویا دل ذات خدا ول، نئمت شکر گزارے ۔
وڑیا شہر مبارک دیون، رل مل یار پیارے ۔
ہاشم مال لیا پھر دوجا، ہویا سواب وچارے ۔
(جند بازی=دلیری، شاد=خوش، سواب=پّن)
31
کھلھا آن نصیب اتے دا، کرم بھلے دن آئے ۔
جڑت جڑاؤں محل بنائے، شوکت شان ودھائے ۔
خدمتگار غلام سسی دے، نوکر چائ رکھائے ۔
ہاشم باغ سکے ربّ چاہے، پل وچ ہرے کرائے ۔
32
سسی ہوئی جوان سیانی، سورج جوت سوائی ۔
صاحب علم ہیاؤ ہلیمیں، عقل ہنر چترائی ۔
ماں پیو دیکھ کاریغر کوئی، چاہن کیتی کڑمائی ۔
ہاشم سنی سسی مسلاہت، غیرت اس نوں آئی ۔
(صاحب علم=ودوان، مسلاہت=صلاح-مشوره)
33
بن بن پینچ پنچائت دھوبی، پاس اتے دے آون ۔
کر تمثیل ویاه(وہار) جگت دا، بات ہمیش چلاون ۔
دھیاں سوہن نہیں گھر ماپیاں، جے لکھ راج کماون ۔
ہاشم وانگ بجھارت دھوبی، بات سسی ول لیاون ۔
(تمثیل=مثال)
34
اک دن ماں پیو نال سسی دے، بیٹھ کیتے کل جھیڑے ۔
آکھ،بچی توں بالغ ہوئیؤں، واگ تیری ہتھ تیرے ۔
دھوبی ذات اچی گھر آون، پھر پھر جان بتیرے ۔
ہاشم کون تیرے من بھاوے، آکھ سنائِ سویرے ۔
35
سسی مول جواب نہ کیتا، ماں پیو توں شرماندی ۔
دل وچ سوز ہوئی پور آنسو، دیکھ لکھی کرماں دی ۔
ڈھونڈھن ساک نمانے دھوبی، میں دھی بادشاہاں دی ۔
ہاشم پھر اوه نام نہ لیون، ویکھ سسی درماندی ۔
36
شکرت نال شریک اتے دے، مرد بخیل فسادی ۔
پاس بھمبور شہر دے والی، جا ہوئے فریادی ۔
ہوئی جوان اتے گھر بیٹی، صورتَ شکل شہزادی ۔
ہاشم کہیا پکار بخیلاں، لایق اوه تساڈی ۔
(شکرت=ایرکھا، بخیل=چغلخور)
37
بھیجیا نفر غلام اتے نوں، آدم جام بلایا ۔
سسی کھولھ تعویز گلے دا، شاه حضور پچایا ۔
کاغذ واچ پچھاتا جہڑا، پائِ صندوق رڑھایا ۔
ہاشم ویکھ ہویا شرمنده، آدم جام سوایا ۔
38
لوہو گرم ہویا دل بریاں، پھیر اولاد پیاری ۔
ماں پیو نال سسی دے چاہن بات کیتی اک واری ۔
سسی صاف جواب دتو نے، کھولھ حقیقت ساری