منطق الطیر - حکایت شیخ بصرہ برسر گور مردہ

دفن می کردند مردے را بہ خاک

شیخ بصری شد بہ پیش آں مغاک

سوئے آں گور و لحد می بنگریست

بر سر کوئے آں گور بر خود می گیریست

پس چنین گفتہ کہ کار مشکلست

کیں جہاں را گور آخر منزلست

و ان جہاں را اولین منزل ہمینست

اولین و آخرین زیر زمینست

دل چوں بندی بر جہان جملہ رنگ

کاخرش اینست یعنی گور تنگ

چوں نہ ترسی از جہان صعبناک

کاولش اینست یعنی زیر خاک

چند ازیں چوں آخریں خواہد بودن

وائے کاں اول چنی خواہد بودن

ہیچ کس را در پس ایں پردہ نیست

تا کسے او را بزاری مردہ نیست

ہر چراغے را کہ باشد باد پیش

چوں تواند برد راہ آزاد بیش

گر دمی خواہی زدن در پردہ ای

با کسے زن کو نہ دارد مردہ ای

چوں تو سودائی بہ داغے می بری

صرصرے در رہ چراغے می بری

می نہ ترسی چوں چراغے زود میر

زود میری گر توانی زود میر

گر بہ میرد ایں چراغت ناگہے

رہ بسر نا بردہ افتی در چہے

گر چراغ مردہ را جوئی بسے

در ہمہ عالم خبر ندہد کسے

ہر چراغے را کہ بادے در ربود

گر بسے بر سر زنی از وے چہ سود

چوں چراغ از جائے بجائے رسید

چوں بدانجا باز شد نا پدید

راہ بینا زیں جہاں تا آں جہاں

بیش یک دم نیست جایزہ درمیاں

از جہانت چوں بر آید جاں دمے

ایں جہانت آں جہاں گردد ہمے

ایں جہاں تا آں جہاں بسیار نیست

جز دمے اندر میاں دیوار نیست

چوں بر آید آں دمت از جان پاک

پس نگونسارت بیندازد بہ خاک

مرگ را بر خلق عزم جازیمست

جملہ را بر خاک خفتن لازمست

مرگ نہ احمق نہ عاقل را گذاشت

نہ یکے نیکو نہ یک بد را گذاشت

گر تو زیں قومی وگر جاں دیگری

ہم چو ایشاں بہ گزری تا بنگری

ہر کہ مرد و گشت زیر خاک پست

ہر کسش گوید بیا سود و بے رست

ہر کہ را زریں نہنبن می نہند

دیگ را سر بر گرفتن نیست برگ

الحقت دنیا چو پر برگ افتاد

کاولیں آسایش مرگ اوفتاد

خیز تا گامے بہ گردوں در نہیم

پس سر ایں مرگ پر خوں بر نہیم

می روم گریاں چو میغ از آمدن

آہ از رفتن دریغ از آمدن