در تمجید و توحید حضرت باری جلت عظمتہ و علت کلمتہ گوید

ایا از چنبر اسلام دایم بردہ سر بیروں

ز سنت کردہ دل خالی ز بدعت کردہ سر مشحون

ہوا ہموارہ شیطانی شدہ بر نفس تو سلطاں

تنت را جہل پیرایہ دلت را کفر پیراموں

اگر در اعتقاد من بہ شکی تا بہ نظم آرم

علیٰ رغم تو در توحید فصلے گوش دار اکنوں

ایا آنکس کہ عالم را طبایع مایہ پنداری

نہی علت ہیولیٰ را کہ آں ایدوں و ایں ایدوں

ہیولیٰ چیست اللہ است فاعل ویں بداں ماند

کہ رنج بار بر گاو است و آید نالہ از گردوں

ترا پرسید من خواہم ز سر بیضۂ مرغے

چہ گفت است اندریں معنیٰ ترا تلقین کن افلاطوں

سپید و زرد می بینم آب اندر یکے بیضہ

وزاں یک بیضہ چندیں گونہ مرغ آید ہمی بیروں

نگوئی از چہ معنی گشت پر زاغ چوں قطراں

ز‌ بہر چہ دم طاؤس رنگیں شد چو بو قلموں

ہما و جغد را آخر چہ علت بود در خلقت

چرا شد آں چناں مشئوم و چوں شد ایں چنیں میموں

نگوئی کز چہ می گیرد چکاو الحان موسیقار

نگوئی کز چہ می بافد تذرو انواع سقلاطوں

تفکر کن یکے در خلقت شاہین و مرغابی

نگوئی کز چہ معنی راست آں سقطاں و ایں سقطوں

یکے چوں رایت سیمیں ہمیشہ در ہوا یازاں

یکے چوں زورق زریں رواں ہموارہ در جیحوں

گریزاں ایں کہ چوں گردد بہ جاں از چنگ او آہن

شتاباں آنکہ چوں ریزد بہ حرص و شہوت از وے خوں

عجب تر زیں ہمہ آنست مر پرندہ مرغاں را

میبت و مسکن و ماواست دگرسان و دیگرگوں

یکے را بیشۂ ساوی یکے را وادیٔ آموں

یکے را قلۂ‌ قاف و یکے را ساحل سیحوں

یکے خود را بہ طمع آں بہ گردوں بردہ چوں نمرود

یکے خود را ز بیم آں بآب افگندہ چوں ذوالنوں

نہ گیرد باد‌ چنگ آں نشوید آب رنگ ایں

یکے چوں رایت الماس است دگر چوں زورق مدہوں

نگوئی تا چرا کردند نوک و چنگ او ز آہن

نگوئی تا چرا دادند رنگ پر ایں ز اکسوں

اگر تو چوں منے عاجز در ایں معنی کہ پرسیدم

چگوئی در نباتے تو سزائے حب افتیموں

نمائی ہر نباتے را چو مادت ہست ز آب و گل

ز بہر تف خورشید است چوں لطف ہوا مقروں

چرا در یک زمیں چندیں نبات مختلف بینم بینم

ز نخل و نار و سیب و بید چوں آبی و چوں زیتوں

ہمی دوں می خورند آب و در یک بوستاں رویند

برنگ و نیل و صبر و سنبل و مازو و مازریوں

اگر علت طبایع شد وجود جملہ را چوں شد

یکے ممسک یکے مسہل یکے دارو یکے طاعوں

از انگور است و خشخاش است اصل عنصر ہر دو

چرا دانش برد بادہ چرا خواب آورد افیوں

ہمانا ان کا من گفتم طبائع گرد نتواند

نہ افلاطوں نہ غیر او بہ زرق و حیلت و افسوں

مگر بے چوں خداوندے کہ اہل ہر دو عالم را

بہ قدرت در وجود آورد بے آلت بہ کاف و نون

خداوندے کہ آدم را و فرزندان آدم را

پدید آورد از ماء معیں و از گل مسنوں

خداوندے کہ دایم ہست اصحاب معاصی را

جناب فضل او مامن عذاب عدل او مسجوں

ہمیشہ بود او بے ما ہمیشہ باشد او بے شک

صفاتش ہمچو ذاتش حق و لیکن سر او مخزوں

کلامش ہمچو وعدش حق و لیکن گفت او مشکل

تعالیٰ ربنا می گوئی و می داں وصف او بے چوں

ہمو بخشندۂ دولت ہمو دانندۂ فکرت

ہمو دارندۂ گیتی ہمو رانندۂ گردوں

کہ پنہاں کرد جز ایزد بہ سنگ خارہ در آتش

کہ رویاند ہمی جزوی ز خاک تیرہ آذریوں

صدف حیران بہ دریا در دواں آہو بہ صحرا بر

رمیدہ و آرمیدہ ہر دو در دریا و در ہاموں

کہ پر کرد و کہ آگند از گیا و قطرۂ باراں

دہان ایں و ناف آں ز مشک لوءلوء مکنوں

سپیدی روز صنع کیست در دہر و سیاہی شب

کہ می گردند بر یک دور پشتا پشت چو طاحون

ہمیشہ ہر دو کاہانند و کاہان عمر ما زیشاں

چو صابوں از چہ از چربو و چربو از چہ از صابوں

چمن پر حقۂ لوءلوء کہ داند کرد در نیساں

شمر پر غیبۂ جوشن کہ داند کرد در کانوں

ز بعد آنکہ چوں سیمیں سپر گردد در افزودن

کہ کاہد ماہ را ہر ماہ حتٰی عاد کالعرجون

کہ بندد چوں خزاں آید ہزاراں کلۂ ادکن

کہ باشد چوں بہار آید ہوا را کلۂ گردوں

کہ گرداند ملون کوہ را چوں روضۂ رضواں

کہ گرداند منقش باغ را چوں صحف انگلیوں

دو آب مختلف را متفق باہم کہ گرداند

بہ قدرت در یکی موضع کند ہر دو بہم معجون

پس آنگہ نطفہ گرداند وزو شخصی کند پیدا

مثالش محکم و ثابت نہادش متفن و موزوں

یکے عالم یکے جاہل یکے ظالم یکے عاجز

یکے مانم یکے مفلس یکے شاداں یکے محزوں

یکے ہموارہ با دولت بہ کام از نعمت باقی

یکے پیوستہ با محنت بہ رنج از اختر واروں

یکے را از بلا ساغون رساند در ہری روزے

یکے را از بے نانی دواند تا بلا ساغون

بزرگا پادشہ کوست کز یک آب و یک نطفہ

پدید آورد چندیں خلق لونالون و گوناگوں

گزیدہ خسروا بودند زیں بیش اندریں عالم

ز رفعت ہمسر گردوں بہ نعمت ہمسر قاروں

چو عاد و کیقباد و بہمن و کاوس و کیخسرو

منوچہر و جم و تہورس و ضحاک و افریدوں

ور از یونان بقراط و بطلمیوس و افلاطوں

بلیناس حکیم و ہرمز و سقراط و افلیموں

ور از پیغمبراں ادریس و نوح و یونس و صالح

حبیب و روح و ابراہیم و لوط و موسیٰ و ہاروں

ور از اصحاب پیغمبر عتیق و عمر و عثماں

علی و سعد و سلمان و صہیب و خالد و مظنوں

و گر از اولیا مہیار و حیرہ خالد و خضری

جنید و شبلی و معروف شاہ نوری و سمنوں

دریں عالم ز ریگ و قطرۂ باراں بنی آدم

ز ہر جنسی کہ من گفتم ہمانا بودہ اند افزوں

چو ممکن نیست دانستن شمار مرگ معروفاں

ببیں تا خود کہ داند کرد در عالم حساب ایدوں

تعالی صانعی کایں جملہ از آب او پدید آورد

پس آنگہ جملہ را ہم وے بخاک اندر کند مدفوں

ایا دل بستہ در دنیا و فارغ گشتہ از عقبیٰ

چہ سود از سود امروزیں کہ فردا ہم توئی مغبوں

چو عالم را ہمی دانی کہ فانی گشت خواہد پس

بہ مہر عالم فانی چرا دل کردہ ای مرہوں

الٰہی بندۂ بیچارۂ مسکیں سنائیؔ را

کہ ہست از دین و طاعت ہائے تو درماندہ و مدیوں

اگرچہ ہست او مطعوں بعلت ہا طمع دارد

بدیں توحید نا مطعوں جزائی از تو نا مطعوں