سوال - چرا مخلوق را گویند واصل
سوال
چرا مخلوق را گویند واصل
سلوک و سیر او چوں گشت حاصل
جواب
وصال حق ز خلقیت جدائیست
ز خود بیگانہ گشتن آشنائیست
چو ممکن گرد امکاں بر فشاند
بجز واجب دگر چیزے نامند
وجود ہر دو عالم چوں خیالست
کہ در وقت بقا عین زوالست
نہ مخلوقست آں کو گشت واصل
نہ گوید ایں سخن جز مرد کامل
عدم کے راہ یابد اندریں باب
چہ نسبت خاک را با رب ارباب
عدم چہ بود کہ حق واصل آید
وزو سیر سلوک حاصل آید
اگر جانت شود زیں معانی آگاہ
بگوئی در زماں استغفر اللہ
تو معدوم عدم پیوستہ ساکن
بہ واجب کے رسد معدوم ممکن
ندارد ہیچ جوہر بے عرض عین
عرض چہ بود ولا یفقیٰ زمانین
حکیمے کاندر نہ رہ کرد تصنیف
بہ طول و عرض و عمش کرد تعریف
ہیولیٰ چیست جز معدوم مطلق
کہ می گردد بہ دو صورت محقق
چہ صورت بے ہیولیٰ جز عدم نیست
ہیولیٰ نیز بے او جز عدم نیست
شدہ اجسام عالم زیں دو معدوم
کہ جز معدوم ازیں شاں نیست معلوم
ببیں ماہیت را بے کم و بیش
نہ معدوم و نہ موجودست در خویش
نظر کن در حقیقت سوئے امکاں
کہ بے او ہستی آمد عین نقصاں
وجود اندر کمال خویش ساریست
تعین ہا امور اعتباریست
امور اعتباری نیست موجود
عدد بسیار و یک چیزست معدود
جہاں را نیست ہستی جز مجازی
سراسر کار او لہو است و بازی
تمثیل در اطوار وجود
بخارے مرتفع گردد ز دریا
بہ امر حق فرو آید بہ صحرا
شعاع آفتاب از چرخ چارم
فرو بارد شود ترکیب باہم
کند گرمی دگر رہ عزم بالا
در آویزد بدو آں آب دریا
چو با ایشاں شود خاک و ہوا ذم
بروں آید نبات سبز و خرم
غذائے جانور گردد بہ تبدیل
خورد انساں و یابد باز تحلیل
شود یک نکتہ و گردد در اطوار
وزاں انساں شود پیدا دگر بار
چو نور نفس گویا بر تن آید
یکے جسم لطیف و روشن آید
شود طفل و جوان و کہل و کمپیر
بداند علم و رائے فہم و تدبیر
رسد انگہ ازل از حضرت پاک
رود پاکی بہ پاکی خاک با خاک
ہمہ اجزا و عالم چو نباتند
کہ یک قطرہ ز دریائے حیاتند
زماں چوں بہ گزرد بر وے شود باز
ہمہ انجام ایشاں ہمچو آغاز
رود ہر یک ازیں شاں سوئے مرکز
کہ نگذارد طبیعت خوئے مرکز
چو دریائیست وحدت لیک پرخوں
کز او خیزد ہزاراں موج مجنوں
نگر تا قطرۂ باراں ز دریا
چگونہ یافت چندیں شکل و اسما
بخار و آب و باراں و نم و گل
نبات و جانور انسان کامل
ہمہ یک قطرہ بود آخر در اول
کز او شد ایں ہمہ اشیا ممثل
جہاں از عقل و نفس و چرخ و اجرام
چو آں یک قطرہ داں ز آغاز و انجام
ازل چوں در رسد در چرخ و انجم
شود ہستی ہمہ در نیستی گم
چو موجے بر زند گردد جہاں طمس
یقیں گردد کہ ایں کان لم تغن بالامس
خیال از پیش برخیزد بہ یک بار
نہ ماند غیر حق در دار دیار
ترا قرب شود آں لحظہ حاصل
شود تو بے توئی با دوست واصل
وصال ایں جائے گاہ رفع خیالست
چو غیر از پیش برخیزد وصالست
مگو ممکن ز حد خویش بہ گذشتن
نہ او واجب شد و نہ واجب او گشت
ہر آں کو در معانی گشت فائق
نہ گوید کیں بود قلب حقایق
ہزاراں نشات داری خواجہ در پیش
برو آمد شد خود را بیندیش
ز بحث جزو و کل نشئات انسان
بگویم یک بیک پیدا و پنہاں
Additional information available
Click on the INTERESTING button to view additional information associated with this sher.
About this sher
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Morbi volutpat porttitor tortor, varius dignissim.
rare Unpublished content
This ghazal contains ashaar not published in the public domain. These are marked by a red line on the left.
