سوال - نخست از فکر خویشم در تحیر

رہ دور و دراز است ایں رہا کن

چو موسیٰ یک زماں ترک عصا کن

در آ وادیٔ ایمن زمانے

شنو انی انااللہ بے گمانے

محقق را کہ بر وحدت شہود است

نخستیں نظرہ بر نور وجود است

دلے کز معرفت نور و صفا دید

ز ہر چیزے کہ دید اول خدا دید

بود فکر نیکو را شرط تجرید

پس آنگہ لمعہ ای از برق تائید

ہر آں کس را کہ ایزد راہ نہ نمود

ز استعمال منطق ہیچ نگشود

حکیم فلسفی چوں ہست حیراں

نمی بیند ز اشیا غیر امکاں

ز امکاں می کند اسبات واجب

اذاں حیراں شد اندر ذات واجب

گہے از دور دارد سیر معکوس

گہے اندر تسلسل گشتہ محبوس

چو عقلش کرد در ہستی توغل

فرو پیچید پایش در تسلسل

ظہور جملہ اشیا بہ ضد است

ولی حق را نہ مانند و نہ ند است

چو نبود ذات حق را جد و ہمتا

ندانم تا چگونہ دانی او را

ندارد واجب از ممکن نمونہ

چگونہ دانی اش آخر چگونہ

زہے ناداں کہ او خورشید تاباں

بہ نور شمع جوید در بیاباں

تمثیل

کسے کو عقل دور اندیش دارد

بسے سرگشتگی در پیش دارد

ز دور اندیشیٔ عقل فضولی

یکے شد فلسفی دیگر حلولی

خرد را نیست تاب نور آں روئے

برو از بہر او چشم دگر جوئے

دو چشم فلسفی چوں بود احول

ز وحدت دیدن حق شد معطل

ز نا بینائی آمد راہ‌ تشبیہ

ز یک چشمیست ادراکات تنزیہ

تناسخ جاں سبب شد کفر و باطل

کہ او را تنگ چشمی گشت حاصل